मध्यंतरी माझ्या नातीला खेळताना हवेत एक कापसाची म्हातारी सापडली. कुठून उडत आली होती कोणास ठाऊक पण क्षणात मला माझ्याच लहानपणात घेऊन गेली. शेताच्या एका कोपऱयात उभं असलेलं हे झाड मला एखाद्या मॉलमध्ये खरेदी करून आलेल्या बाईसारखं वाटायचं. मोठय़ा मोठय़ा पिशव्या भरून प्रत्येक फांदीला या सावरीच्या कापसाला कोंबून भरलेल्या पिशव्या पाहिल्या की त्या फुटण्याची वाट मी बघत बसायची, कारण त्यातून निघालेल्या कापसाच्या म्हाताऱया पकडून आपणच फुंकर मारून तीला उडवू शकतो या समाधानात खेळायचे. एखादे दिवशी अचानक धुसमुसळा वारा आला की सगळय़ा म्हाताऱया जगप्रवासाला निघायच्या, कोणी कुठे तर कोणी कुठे परत भेटीची शक्मयता नसायचीच, केस पांढरे शुभ्र तरी उत्साह काही कमी नाही. मला तर त्या माझेच प्रतिक वाटायच्या. आपल्यालाही असं उडता आलं तर…?
मी गेल्याच वषी रशियाला जाऊन आले. मला तिथल्या अनेक ठिकाणी बऱयाच म्हाताऱया लक्षात राहतील एवढय़ा संख्येने डोळय़ासमोर आल्या. इथेही वृद्धत्व असहाय्य वाटलं, वय झालं तरी सतत फिरणाऱया, मेट्रो स्टेशन बाहेर फुलं आणि बेरी विकणाऱया, मॉस्कोच्या सर्कसच्याबाहेर खेळणी फुगे विकणाऱया, ऐतिहासिक स्थळाबाहेर पेंटीग विकणाऱया अशा कितीतरी म्हाताऱया दिसल्या. आमचे टुर मॅनेजर सांगायला लागले खरतर इथेही एकत्र कुटुंब व्यवस्था आहेच पण आपला कुणावर भार नको, जमेल तेवढी घराला मदत आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे त्यांचा वेळ मजेत जाण्यासाठी, वेळ सत्करणी लावण्यासाठी त्याही कामं करतात. त्यामुळे त्यांना माणसं भेटतात, तोडक्मयामोडक्मया भाषेत संवाद साधण्याचा प्रयत्न करत राहतात. त्यांना घरातले सांभाळत नाहीत असं नाही पण घरात कोणी बोलायलाच नसतं. बरेचदा घरातले म्हाताऱया आईला यासाठी आवर्जून मदत करतात. पण शेवटी त्यांचं म्हातारपण त्या सुसह्य करतात.
आमच्या आसपासही अशा म्हाताऱया दिसतात, भेटतात, कधी काही घरगुती पदार्थ, चिक्की, उदबत्या, पापड लोणची, शाळेच्या बाहेर चिंचा बोरे विकताना दिसतात. चांगल्या घरातल्या असल्या तरी माणसं भेटण्यासाठी, कुणाशीतरी त्या निमित्ताने बोलण्यासाठी, मंडईतली गर्दी बघण्यासाठी तर कधी शाळेत जाणारी लहानमुलं पाहून आपली नातवंड आठवत किंवा शाळेत कधीच जायला न मिळाल्यामुळे शाळेच्या वातावरणाचा आनंद घेत बसलेल्या दिसतात. काही ठिकाणी भिशी, पत्ते, किटीपार्टी सहली, अशा वातावरणात फिरणाऱया आनंदाने उडणाऱया म्हाताऱया(म्हातारे) दिसतात. घरचे लोक काळजीने, प्रेमाने तक्रारही करताना भेटतात. या वयात कशाला हवेत हे उद्योग असंही म्हणतात पण तो त्यांचा छंद असतो, गरज असते. कारण कितीही उडल्या, बागडल्या तरी शेवटी कधीतरी मातीत येऊनच विसावायचं आहे हे नक्कीच जाणूण असणाऱया म्हाताऱया ऐकतच नाहीत ही तक्रार सोयीस्कर कानामागे टाकतात.