अहिल्या परकाळे/कोल्हापूर
संसर्गजन्य आजारापासून संरक्षण करण्यासाठी सध्या केळी, कमळाचे पान आदी वनस्पतींपासून ‘इको प्रेंडली स्मार्ट नॅनो फायबर’ तयार करण्याचे संशोधन शिवाजी विद्यापीठ येथे सुरू आहे. यासह रासायनिक तसेच पदार्थविज्ञानाच्या पद्धतीने नॅनो फाबर निर्माण करण्यासाठी रुसा अंतर्गत 1 कोटी 30 लाखांचा निधी स्कूल ऑफ नॅनो सायन्स ऍण्ड बायोटेक्नॉलॉजी विभागाला प्राप्त झाला आहे.
शिवाजी विद्यापीठातील डॉ. पी. एस. पाटील, डॉ. के. के. शर्मा, डॉ. के. डी. पवार, डॉ. प्रमोद कसबे आणि संशोधक प्राध्यापक आणि विद्यार्थी संशोधन करीत आहेत. या संशोधनांतर्गत मानवाच्या शरीरात औषधे गेल्यानंतर ती रक्तामध्ये मिसळतात. गरजेच्या ठिकाणी ती योग्य प्रमाणात पोहचत नाहीत. म्हणून स्कूल ऑफ नॅनो सायन्स ऍण्ड बायोटेक्नॉलॉजी विभागातील काही संशोधक औषधे गरजेच्या आणि योग्य ठिकाणी पोहोचण्यासाठी बायो कॅम्पीटेबल स्मार्ट नॅनो ड्रग कॅरिअरची निर्मिती करण्यात येत आहे. यामध्ये लिपोजोम्स् तसेच चुंबकीय गुणधर्म असणारे नॅनो कण (झिंक ऑक्साईड, तिटॅनिअमडाय ऑक्साईड केमीकल, फेरस ऑक्साईड) इत्यादी यांचा समावेश होतो. काही प्रमाणात शरीराला हे घातक ठरण्याची शक्यता आहे. म्हणून बायोटेक्नॉलॉजी विभागात तुळशी, आंबा, केळी, फुले, पळसाची फुले, वेगवेगळे जीवाणू आणि बॅक्टेरीया आणि फंगसच्या एक्सट्रक्टपासून वनस्पतींचे काडे वापरुन नॅनो पदार्थ तयार केले आहेत. हे पदार्थ शरीराला कमीत कमी घातक असतील.
केळीच्या सालाचे तंतू वापरून त्याचे धागे तयार केले आहेत. हे धागे औषधाला जोडून, त्याचा वापर शरीरात गरजेच्या ठिकाणी पोहोचण्यापर्यंत केला जाऊ शकतो. कॅन्सरसारख्या आजारांमध्ये अशा ड्रग कॅरिअरची मागणी वाढेल अशी खात्री आहे. याचबरोबर इलेक्ट्रो स्पिनिंग या तंत्रज्ञानाने सेल्यूलोज फायबरचे नॅनो फॅब्रिक बनवून त्यापासून मास्क बँडेड, कपडे बनवले जाणार आहेत. याला मॉडीफाय करण्यासाठी सुपर हायड्रोकोबिक पद्धतीचे कोटींग करण्याचे काम चालू आहे. परिणामी हे कापड भिजणार नाही. या कापडापासून डाग विरहीत कापड तयार करता येते.
नॅनो तंतूचा टेक्सटाईल मिलसाठी उपयोग
नॅनो तंतूपासून धागा तयार करण्यासाठी अद्यावत तंत्रज्ञान उपलब्ध आहे. हे आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे संशोधन कोल्हापूर जिल्हय़ातील इचलकरंजी, सोलापूर तसेच देशभरातील टेक्सटाईल मिलसाठी फायदेशीर ठरणार आहे. कारण या मिलमध्ये कॉटनपासून धागे तयार केले जातात त्याऐवजी नॅनो तंतूचा वापर करून कापडाची निर्मिती केल्यास संबंधित उद्योजकांना आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ उपलब्ध होऊ शकते.
नॅनो तंतूचे 50 टक्के काम पूर्ण
(रूसा) राष्ट्रीय उच्चतर शिक्षा अभियानांतर्गत संशोधन प्रकल्प मिळाला आहे. या संशोधन प्रकल्पात प्राध्यापकांसह संशोधक विद्यार्थ्यांनाही सहभागी करून घेतले आहे. त्यामुळे आतापर्यंत नॅनो तंतूसंदर्भात आंतरराष्ट्रीय मॅग्जिनमध्ये पाच शोधनिबंध प्रकाशित करण्यात आले आहेत. तर सध्या दोन ते तीन शोधनिबंध प्रकाशनासाठी पाठवले आहेत.
नॅनो तंत्रज्ञानाने जीवनावश्यक वस्तूंची निर्मिती
नॅनोसायन्स आणि त्यावर आधारलेले नॅनो तंत्रज्ञान यामुळे आश्चर्यकारक गोष्टींची अनुभूती जगाला होणार आहे. या तंत्रज्ञानावर आधारित गृहोपयोगी साधन, सौंदर्यप्रसाधने, कपडे, उपकरणे, इत्यादी अनेक गोष्टींचा समावेश आहे. तसेच मानवाच्या मूलभूत गरजा अन्न, वस्त्र, निवारा, आरोग्य आणि शिक्षणातही या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाणार आहे. शिवाजी विद्यापीठानेही भविष्यात स्पर्धेत टिकण्यासाठी ‘इको प्रेंडली स्मार्ट नॅनो फायबर’ तयार करण्यासाठी संशोधन सुरू केले आहे.
इको प्रेंडली स्मार्ट नॅनो फायबर म्हणजे काय ?
इको प्रेंडली स्मार्ट नॅनो फायबर म्हणजे पर्यावरणपूरक तंतू होय. विविध वस्तूंवरील आवरण तयार करण्यासाठी याचा वापर केला जातो. विशेष म्हणजे संसर्गजन्य आजारांपासून संरक्षण आणि औषधोपचार करण्यासाठीही या प्रणालीचा वापर केला जाऊ शकतो.