प्रतिनिधी/ पणजी
श्रमिकांवरील अन्याय व अत्याचाराच्याविरूद्ध संघर्ष व एकजुटीची प्रेरणा देणारा दिवस असल्याने 1 मे जागतिक कामगार दिन म्हणून साजरा केला जातो. कामगारांच्या हक्कासाठी उभारलेल्या लढय़ामुळे जगभरात एक नवी क्रांतीच सुरू झाली. सन 1886 साली उद्योगात 12 तासांहून अधिक काळ राबवणाऱया कामगारांसाठी हा लढा सुरू झाला आणि त्यात मिळालेल्या यशाचे प्रतीक म्हणून जगभरात 1 मे हा दिवस आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन म्हणून साजरा केला जातो.
कामगार चळवळीच्या गौरवाचा विशेष दिन
दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन किंवा जागतिक कामगार दिन हा जगभरातील कामगार चळवळींच्या गौरवासाठी पाळण्यात येणारा विशेष दिवस आहे.दरवर्षी 1 मे रोजी जगभरातील 80हून अधिक देशांमध्ये हा दिवस राष्ट्रीय सुटीचा दिवस म्हणूनही पाळला जातो. तसेच 1 मे 1960 रोजी महाराष्ट्राची निर्मिती झाली होती. हा दिवस महाराष्ट्र दिन म्हणूनही महाराष्ट्रात साजरा केला जातो.
1891पासून कामगारदिनाला सुरूवात
औद्योगिक क्रांती झाल्यापासून कामगारांना रोजगार मिळू लागला. परंतु त्यांची पिळणूकही होत होती. कोणत्याही सुविधा न देता अल्प मजुरीच्या बदल्यास 12 ते 14 तास राबवून घेतले जात होते. याविरोधात कामगार एकत्र आले व कामगार संघटनेची निर्मिती झाली. प्रत्येक उद्योजक जुमानत नसल्याने मोठे आंदोलन उभारण्यात आले. त्यानंतर कामगार संघटनांची दोन आंतरराष्ट्रीय अधिवेशने झाली व 1891पासून 1 मे हा कामगारदिन म्हणून पाळण्यात येतो.
कामगार दिनाचा इतिहास
19व्या शतकाच्या मध्यावर कामगार चळवळीतून मे दिन सुरू झाला. ज्याची मुख्य मागणी आठ तासाच्या कामाच्या दिवसाची होती. या संदर्भातील पहिली मागणी 21 एप्रिल 1856 रोजी ऑस्ट्रेलियातील कामगारांकडून आली. तेव्हापासून हा दिवस सुट्टी म्हणून जाहीर करण्यात आला. ऑस्ट्रेलियातील कामगारांच्या मार्गाने जात अमेरिका आणि कॅनडातील अराजकतावादी संघटनांनी 1 मे 1886 साली मोर्चे आणि धरणे यांची मालिका सुरू केली. अशाच एका मोर्चाला पांगवताना 4 मे 1886 रोजी शिकागोमध्ये सहा आंदोलनकर्त्यांचा मृत्यु झाला. याचा परिणाम पोलिसांच्या क्रूरतेविरोधातील एका मोठय़ा निषेधात झाली. त्यात एका अज्ञात व्यक्तीने पोलिसांवर बॉम्ब टाकला ज्यात आठ पोलिसांचा मृत्यु झाला आणि काही पोलीस जखमी झाले. या घटनेच्या स्मरणार्थ 1 मे 1890 साली आंतरराष्ट्रीय आंदोलनाचे आयोजन करण्याची मागणी पॅरिस परिषदेत करण्यात आली. त्या परिषदेत 1 मे 1890 हा जागतिक कामगार एकता दिवस म्हणून साजरा करण्याचे निश्चित झाले. 1891च्या दुसऱया परिषदेत या कार्यक्रमाला औपचारिकरित्या प्रतिवार्षिक कार्यक्रम म्हणून मान्यता देण्यात आली.
जगातील 80 देशांमध्ये सार्वजनिक सुट्टी
देशाच्या पर्यायाने जगाच्या विकासात कामगारांच्या योगदानाला सलाम करण्यासाठी हा दिवस जगभरात कामगारदिन म्हणून पाळला जातो. यादिवशी जगातील 80 देशांमध्ये सार्वजनिक सुट्टी जाहीर करण्यात येते. कामगारदिनानिमित्त विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात येते. कामगार संघटना तसेच उद्योजकांतर्फे उत्कृष्ट कार्य करणाऱया कामगारांचा गौरव करण्यात येतो.
भारतात 1923 सालापासून कामगार दिनाला सुरूवात भारतातील पहिला कामगार दिन तत्कालीन मद्रास शहरात 1 मे 1923 रोजी पाळण्यात आला. लेबर किसान पार्टी हिंदुस्थान या संघटनेतर्फे हा दिवस पाळला गेला. याचदिवशी भारतात सर्वप्रथम लाल बावटा वापरण्यात आला. मद्रास उच्च न्यायालयासमोरील जागेत हा दिवस साजरा करण्यात आला होता. गोव्यात राष्ट्रीय सुट्टी म्हणून साजरा केला जातो.