टॅगिंग स्टिकर सॉफ्टवेअर ठरणार लाभदायक, राज्य सरकारकडूनही करार
कोकणातील 400 दशलक्ष आंब्याना आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ
प्रतिनिधी / रत्नागिरी
कोकणातील हापूस आंब्याला भौगोलिक ओळख अर्थात `जीआय टॅगिंग’ प्राप्त असल्यामुळे राज्य सरकार व आंबा बागायतदारांनी पुढील वर्षाखेरपर्यंत कोकण पट्ट्यातील एक हजारहून अधिक शेतकऱ्यांच्या सुमारे 400 दशलक्ष आंब्यांना टॅगिंग करून निर्यात केली जाणार आहे. या निर्यातीसाठी टॅगिंग स्टीकरचे सॉफ्टवेअर फार्मट्रेस स्वीस-इंडिया कंपनीने तयार केले असून, याबाबत राज्य सरकारकडून करारही केला आहे.
या टॅगिंग स्टीककरमुळे हापूस आंब्याचे उत्पादन कोठे झाले, त्यातील पौष्टिक घटक तसेच बागायतदाराचीही माहिती मिळणार आहे. कोकणातील रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग, ठाणे, पालघर, रायगड जिल्हे हापूस आंब्यासाठी प्रसिद्ध आहेत मात्र काही ठिकाणी हापूस आंब्याच्या नावाखाली अन्य आंबे विकले जात आहेत. त्यामध्ये ग्राहकांची फसवणूक होत आहे.
कोकण आंबा उत्पादक आणि विक्रेते सहकारी संस्थेचे अध्यक्ष डॉ. विवेक भिडे म्हणाले, गेल्या दोन वर्षांपासून हापूस या नावाने दक्षिण-पूर्व आफ्रिकेतील मालावी व महाराष्ट्रा शेजारच्या राज्यांतील काही भागात आंब्याची बाजारात मोठी भर पडत आहे. बहुसंख्य आंबे हापूस म्हणून विकले जात असल्यामुळे ग्राहक आणि शेतकऱयांची फसवणूक होत आह़े काही शेतकरी कोकणातील हापूस रोपांची इतर प्रदेशात लागवड करतात़ या झाडांची फळे हापूससारखीच दिसतात, परंतु त्यांचे गुणधर्म व चव भिन्न आह़े अशा पद्धतीचे बनवाट आंबे हापूस म्हणून कमी किंमतीमध्ये विक्री करण्यात येत असल्यामुळे कोकणातील उत्पादकांचे नुकसान होते. हापूसची अनोखी ओळख टिकवून ठेवण्यासह योग्य किंमत मिळवण्यासाठी कोकणातील आंबा शेतकरी व शेतकरी संघटनांच्या प्रयत्नामुळे ऑक्टोबर 2018 मध्ये कोकण हापूस आंब्यांना भौगोलिक जीआय टॅग मिळाला आह़े
जीआय टॅगचा लाभ घेणारी हापूस ही भारतातील पहिली आंब्याची जात नाही. उत्तर प्रदेशातील मलिहाबादी दशेहरी, आंध्रप्रदेशातील बनगनपल्ले, कर्नाटकातील अप्पेमिडी, पश्चिम बंगालमधील फाजली, हिमसागर आणि लक्ष्मण भोग, बिहारमधील जर्दलू आणि गुजरातमधील गिर केसर आदी आंब्यांनी काही वर्षांपूर्वीच टॅगिंग प्राप्त केले आहे. कोकणातील हापूस आंब्याला जीआय-टॅग मिळण्यास जवळपास एक दशक लागल्याचे भिडे यांनी सांगितले.
राज्य शासनाच्या फलोत्पादन विभागाच्या निर्यात विभागाचे सल्लागार गोविंद हांडे म्हणाले, हापूसचे सर्वसाधारण वार्षिक उत्पादन 1 लाख टनापेक्षा (अंदाजे 400 दशलक्ष आंबाफळे) जास्त आहे. त्यापैकी 60 हजार टन आंबे दुबईसारख्या देशांमध्ये निर्यात केले जातात. युएसए, जपान आणि काही युरोपियन देशामध्येही हापूसची निर्यात होते. हापूसला जीआय टॅगिंग स्टीकर लावल्यामुळे स्मार्टफोनव्दारेसुद्धा हापूसच्या उत्पादनाची पूर्ण माहिती मिळणार आह़े याचे सॉफ्टवेअर स्वीस-इंडिया फूड टेक्नॉलॉजी या कंपनीने बनवले आहे. हापूसच्या मूळ तपशीलांसह हापूसची पौष्टिकता, सुरक्षितता याबाबत विस्तृत माहिती याद्वारे ग्राहकाला मिळणार आहे. फॉर्मट्रेस कंपनीने ट्रेसिबिलिटी स्टिकर्सही डिझाईन केले असून यामुळे शेतकऱ्यांना हापूसचे अचूक लेबलिंग करता येणार आहे. ट्रेसिबिलीटी स्टिकर्समुळे शेतकऱ्यांना शेतीच्या पातळीवर डाटा तसेच पुरवठा साखळी सुस्थितीत करण्यासाठी व नवीन बाजारपेठा शोधण्यासाठी मदत होणार आह़े उत्पादने निर्यात करण्यासाठी, गुणवत्ता विश्वासार्हतेसाठीदेखील याची मदत होणार आह़े
जीआय टॅगमुळे हापूसला योग्य दर
रत्नागिरीतील बागायतदार अमित मुळ्ये म्हणाले, जीआय टॅगमुळे कोविडच्या कालावधीमध्ये अस्सल हापूसची ओळख पटल्यामुळे योग्य दर मिळाला त्यामुळे टॅगिंग शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत लाभदायक आहे.