युद्धनौकेमुळे भारतीय नौसेनेच्या सामर्थ्यात भर : बांधणीसाठी तब्बल 13 वर्षांचा कालावधी
पी. के. चापगावकर /कारवार : आशिया खंडातील मोठा आणि भारतीय संरक्षणाच्या दृष्टिकोनातून प्रतिष्ठित म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या येथून जवळच्या सी-बर्ड प्रकल्प प्रदेशातील बंदरातील जेटीवर भारतीय बनावटीची आयएनएस विक्रांत युद्धनौका यशस्वीरित्या आणण्यात आली. लढाऊ विमाने उतरण्याची सुविधा असलेल्या या युद्धनौकेची बांधणी कोची येथे दोन हजार तंत्रज्ञांची मदत घेऊन केली आहे. या युद्धनौकेमुळे भारतीय नौसेनेच्या सामर्थ्यात अधिकच भर पडली असून या युद्धनौकेच्या बांधणीसाठी तब्बल 13 वर्षांचा कालावधी लागला आहे. भारतीय बनावटीच्या या युद्धनौकेचे वजन 40 हजार टन इतके असून युद्धनौकेच्या बांधणीवर 23 हजार कोटी रुपये इतका खर्च आला आहे. लढाऊ विमानांची उतरण्याची आणि उ•ाणाची सुविधा असलेली ही युद्धनौका स्वदेशी तंत्रज्ञानाचा वापर करून बांधणी करून आमचा देश आता अमेरिका, रशिया, चीन, फ्रान्स, इंग्लंड, इटली या देशांच्या पंक्तीत बसला आहे. या युद्धनौकेची लांबी 262 मीटर रुंदी 62 मीटर, उंची 59 मीटर आणि मजल्यांची संख्या 18 इतकी आहे. या युद्धनौकेतील विभागांची संख्या 2 हजार 400 इतकी असून या युद्धनौकेवर एकाचवेळी 1600 इतके नौदल कर्मचारी तैनात केले जाऊ शकतात.
262 मीटर इतका रनवे
या युद्धनौकेवरील रनवे 262 मीटर इतका असून रनवेचा आकार दोन फुटबॉल मैदानाइतका आहे. युद्धनौकेवर 2500 कि.मी. लांबीची विद्युत वापरण्यात आली आहे. युद्धनौकेवर एका दिवसात 4,800 कर्मचाऱ्यांना जेवण तयार करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे. एक तासात 3 हजार चपाती आणि इडली तयार करण्याची यंत्रणा युद्धनौकेवर बसविण्यात आली आहे. ही युद्धनौका प्रति तासात 33 कि. मी. इतके अंतर कापू शकते आणि एकाचवेळी 7500 नॉटिकल माईल्स इतके अंतर कापू शकते. 250 टँकर इतके इंधन साठवून ठेवण्याची क्षमता या युद्धनौकेकडे असून युद्धनौकेवरील कर्मचाऱ्यांनी 16 बेड क्षमतेचे रुग्णालय आहे. तरंगते बेट म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या आयएनएस विक्रमादित्य युद्धनौकेची आठवण करून देणारी ही युद्धनौका शत्रूच्या गोटात धडकी भरण्यास भाग पाडते.
कारवारची शान आयएनएस कदंबा प्रकल्प
कारवार आणि अंकोला तालुक्यातील हजारो कुटुंबीयांच्या त्यागातून साकारलेला सी-बर्ड प्रकल्प आशिया खंडातील सर्वात मोठा आणि महत्त्वाकांक्षी म्हणून ओळखला जातो. या प्रकल्प प्रदेशात 40 युद्धनौका आणि सबमरीन नांगरण्याची व्यवस्था आहे. आयएनएस विक्रमादित्य (रशियाकडून खरेदी केलेली) युद्धनौका नांगरण्याची सुविधा केवळ येथेच आहे. देशातील एकमेव ‘शीप लिफ्टिंग’ व्यवस्था केवळ सी-बर्ड प्रकल्पस्थळी आहे. या सुविधेद्वारे युद्धनौका दुरुस्तीसाठी थेट समुद्रातून दुरुस्तीच्या ठिकाणी आणता येतात.
पहिल्या टप्प्यात तीन तर दुसऱ्या टप्प्यात तीन ‘जेट्टी’ची उभारणी
सी-बर्ड प्रकल्पस्थळी प्रकल्पाच्या पहिल्या टप्प्यात तीन तर दुसऱ्या टप्प्यात आणखी तीन जेट्टी उभारण्यात आल्या आहेत. यापैकी दोन जेट्टीवर आशिया खंडातील सर्वात मोठ्या आयएनएस विक्रमादित्य आणि आयएनएस विक्रांत या दोन युद्धनौका नांगरण्याची व्यवस्था केली आहे. यापूर्वी कोची येथे असलेल्या आयएनएस विक्रांत युद्धनौकेचे अरबी समुद्रात परीक्षण करण्यात आले. यशस्वी परीक्षणानंतर ही युद्धनौका आता सीबर्ड प्रकल्पातील जेट्टीवर यशस्वीरित्या आणली आहे. युद्धनौकेचा मुक्काम येथे एक महिना राहणार आहे. त्यानंतर युद्धनौकेवर आहार व इंधनाची तरतूद करून पूर्व आणि पश्चिम किनारपट्टीवर नियमित कारवाईसाठी रवाना होणार आहे. सी-बर्ड प्रकल्पाचा पहिला टप्पा यापूर्वीच पूर्ण झाला असून दुसरा टप्पा उभारणीचे कार्य अंतिम टप्प्यात आहे. 2025 मध्ये सी-बर्ड प्रकल्प संपूर्ण क्षमतेनुसार देशसेवेत रुजू होणार आहे.
युद्धोपयोगी विमानांसह यंत्रणा हाताळण्यात येणार
आयएनएस विक्रांतवरून मीग 29 के, कमोव 31 हेलिकॉप्टर्स, अमेरिका निर्मित एफ 18 ए सुपर हार्नेट, फ्रान्स निर्मित रॅफेल (एम) लढाऊ विमाने, फायटर जेट एमएच 60 रोमियो मल्टीसेल हेलिकॉप्टर्स आदी युद्धोपयोगी विमाने आणि अन्य यंत्रणा हाताळण्यात येणार आहेत.
विक्रांत युद्धनौका…
- वजन 40 हजार टन
- बांधणी खर्च 23 हजार कोटी
- लांबी 262 मीटर
- रुंदी 62 मीटर
- उंची 59 मीटर
- मजल्यांची संख्या 18
- विभागांची संख्या 2 हजार 400