महामुनी शुकदेव परिक्षिती राजाला कृष्ण कथा सांगताना पुढे म्हणतात-प्रद्युम्न मूर्तिमंत कामदेव होता. त्याला रुक्मवतीने स्वयंवरामध्ये स्वत:च वरमाला घातली होती. त्यावेळी युद्धामध्ये प्रद्युम्नाने एकटय़ानेच तेथे एकत्रित आलेल्या राजांना जिंकले आणि रुक्मवतीचे हरण केले.
ऐसे समरिं जिंकूनि राजे । शिक्षा लाविली वीरश्रीओजें।
रुक्मवतीतें हरूनि पैजे । द्वारकेबीजे आदरिलें । हें देखोनि विदर्भनृपति । परमाश्चर्य मानी चित्तीं। म्हणे रुक्मिणीचिये गर्भशुक्ती । अपर श्रीपति अवतरला । प्रतापें कृष्णाहूनि आगळा । वीरश्रीमंडन यादवकुळा। एक्मया रथेंसी भूपां प्रबळां । न भरतां पळा पळविलें पैं । ऐसा वीर अद्वितीय । विशेष आपुला भागिनेय। रुक्मवतीतें परम प्रिय । जाणोनि स्नेह आदरिला । श्यामसुंदर देखूनि कान्ति। प्रत्यक्ष साङ्ग अनंगव्यक्ति । लक्षूनि म्हणे रुक्मवती । यावीण नृपति न वरिं मी । रुक्मिणीचिये स्वयंवरिं । रुक्मि अवमानिला हरी । जरी तें शल्य स्मरे अंतरिं । तथापि कुमारी दे मदना । रूप लावण्य सुंदर । प्रतापी भर्ग कीं भार्गव वीर । ऐसा जामाता कैंचा अपर । विशेष आदर भगिनीचा । प्रद्युम्न वीर झुंझार गाढा । न कळत प्रवर्तला कैवाडा । रूपलावण्यसरीपाडा । समान जोडा मेळविला । झुंजार राजे भंगिले समरिं । जिंकिली पैजेसि नोवरी । रंभा उर्वशी न पवे सरी । परम सुन्दरी रुक्मवती । रुक्मिणीचिये हरणकाळीं । रुक्मि विटंबिला वनमाळी । हृदयीं वाहे जे काजळी । ते ये वेळीं विसरला । द्वेषभाव परिमार्जिला । सुहृद्भाव दुणाविला । रुक्मिणीस्नेहें प्रद्युम्नाला । देता झाला निज तनया ।
रुक्मिणीच्या विवाह प्रसंगी श्रीकृष्णांकडून अपमानित झाल्यामुळे जरी रुक्मीच्या मनातील वैर कायम होते, तरीसुद्धा त्याने प्रद्युम्नाचा पराक्रम स्वतः पाहिला. हा दुसरा कृष्णच आहे असे त्याचा पराक्रम पाहून त्याला वाटले. प्रत्यक्ष मदनाचा अवतार असल्याने प्रद्युम्न रुपसुंदर होताच. रुक्मवतिही त्याच्या सौंदर्यावर व पराक्रमावर भाळली होती. ती स्वतः त्याच्यावर प्रेम करत होती. त्यामुळे तिने स्वतः त्यालाच वरले. हे सर्व जाणून आपली बहीण रिक्मिणी हिला प्रसन्न करण्यासाठी रुक्मीने आपला भाचा प्रद्युम्न याला आपली कन्या दिली.
यावरी रुक्मिणीचिये पोटीं। दहा पुत्रांहूनि धाकुटी । कन्या चारुमती गोमटी । तियें जगजेठी वर पाहे ।जिचिया रूपलावण्यगुणा । सरी न पवती अमराङ्गना । ऐसी नोवरी प्राप्त कोणा । त्याही कथना अवधारिं। कृतवर्म्याचा तनय बळी । गुणलावण्यसमरशाली ।
कन्या चारुमती वेल्हाळी । दे वनमाळी तयातें । कन्या म्हणिजे अष्टवाषी । मृगलोचना विशालाक्षी । जोडा लक्षूनि सर्वसाक्षी । देता झाला सर्वज्ञ । यथाविधि वेदविधान । कृष्णें केलें कन्यादान । कृतवर्म्याचा ज्ये÷ नंदन । वरी आपण करग्रहणें । कृष्णें आंदण दिधलें बहुत । सोहळा केला परमाद्भुत । इष्टमित्र गौरविलें वोहर । सुहृदां अहेर समर्पिले ।
रुक्मिणीची एक सुंदर चारुमती नावाची कन्या होती. कृष्णाने तिचा विवाह कृतवर्म्याचा पुत्र बली याचाशी मोठय़ा थाटामाटात लावून दिला.
ऍड. देवदत्त परुळेकर