जिल्हा क्रीडा संकुलात रंगतोय थरार
फिरोज मुलाणी /सांगली
सांगली, कोल्हापूर का पुणे? होणार की नाही, अधिकृत की अनाधिकृत या सगळ्या चर्चेमुळे कुस्ती क्षेत्रात गेल्या काही दिवसात चर्चेचा धुरळा उडत होता. मात्र आज दुपारी सांगलीच्या शासकीय क्रीडा संकुलात पहिल्या महिला महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धेला सुरुवात झाली. यामुळे महिला महाराष्ट्र केसरी पदाच्या स्पर्धेची गेल्या वीस वर्षाची प्रतिक्षाअखेर संपुष्टात आली आहे. महाराष्ट्राच्या कुस्तीला मोठी परंपरा आहे कुस्ती म्हणजे अस्सल मर्दानी खेळ मात्र पुरुषांच्या या खेळात महिलांनी जेव्हा उडी घेतली तेव्हा अनेकांनी नाकी मुरडले. कुस्तीत महिलांचे काय काम असे टोमणे देखील मारले. परिस्थिती प्रतिकूल असताना अस्सल मर्दानी खेळात श•t ठोकून अनेक रणरागिनी पाय रोवून उभ्या राहिल्या. राज्य राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर पोरींनी कुस्तीत महाराष्ट्राची किर्ती पताका सातासमुद्रापार फडकावली. आज महिला कुस्तीगीरांनी मिळावलेले यश अनेकांच्या डोळ्यात भरत असले तरी महिला कुस्तीगीरांनी गाठलेला टप्पा सहजासहजी शक्य झालेला नाही. दोन दशकापूर्वी कुस्तीच्या आखाड्यात मुलींनी पाऊल टाकले तेव्हा भाकरी थापणारे हात इथे टिकणार काय अशी शंका अनेकांच्या मनात निर्माण झाली मात्र कोमल आणि नाजूक हाताच्या पोरीनी लाल मातीत परिश्रम आणि मेहनतीने कमावलेल्या राकट आणि दणकट बाहूमधील ताकतीने परिस्थितीबरोबरच प्रतिस्पर्ध्यांचा खंबीरपणे मुकाबला केला.
आज सांगली जिह्यातून महिला महाराष्ट्र केसरी स्पर्धेला सुरवात होत आहे ही सांगलीच्या द्रुष्टीने अभिमानाची आणि आनंदाची गोष्ट आहे. गेल्या दोन दशकापूर्वी मागे वळून पाहिले असता सांगलीत महिला कुस्तीचा लवलेश देखील नव्हता. रायगावची रणरागिणी कौशल्य वाघ हिला सरावाला महिला प्रतिस्पर्धी मिळत नसल्याने स्वत?च्या भावाबरोबर ती आखाड्यात सराव करीत असे आणि कुस्तीच्या मैदानात मुलांच्या बरोबर दोन हात करीत असे. तर हरीपूरच्या कोंडाबाई साळुंखे हायस्कूल मधील क्रीडा शिक्षिका रुकसाना मुलाणी यांनी देखील आपल्या शाळेतील मुलींना कुस्ती खेळात सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहन दिले तेव्हा अनेकांनी याबद्दल नापसंती व्यक्त केली.मात्र कुस्तीगीर परिषदेचे कार्याध्यक्ष नामदेवराव मोहिते, शिवछत्रपती पुरस्कार विजेते राम नलवडे, आंतरराष्ट्रीय प्रशिक्षक दिनकरराव सूर्यवंशी उत्तमराव पाटील यांनी रुकसाना मुलांनी यांच्या धाडसाचे कौतुक करून वसंतदादा कुस्ती केंद्रावर मुलींना कुस्तीचे धडे दिले. त्यामुळे प्रामुख्याने दोन हजार साली स्नेहा वर्धमाने, सीमा भोई, दिपाली शेजाळ, लीली चोपडे, मोहिनी वाघमोडे या महिला कुस्तीगीर आखाड्यात उभ्या राहिल्या. तर राज्याच्या विविध जिह्यातील माधुरी घरत, देवकी रजपूत, शोभा भोसले, अनिता गव्हाणे आदी महिला कुस्तीगीरांनी देखील आखाड्यात दम दाखवला. कुस्तीत महिलांची होणारी आगेकूच यामुळे नाक मुरडण्राया कुस्ती शौकिन आणि पालकांचा महिला कुस्ती कडे बघण्याचा द्रुष्टीकोन बदलला. अनेक ठिकाणी महिला मल्लांना प्रशिक्षण देणारे आखाडे तयार झाले. यामध्ये आळंदी येथे जोग महाराज व्यायाम शाळा कोल्हापूरला मुरगुड, आमशी येथील कुस्ती केंद्र. अकलूजला ताराराणी महिला कुस्ती केंद्र, नगर, मुंबई, पुणे, नागपूर, औरंगाबाद आदी ठिकाणी सराव करण्राया मुलींचा राबता वाढत गेला. यामुळेच अंकीता गुंड, मनिषा दिवेकर, सोनाली तोडकर, स्वाती शिंदे, नंदीनी साळुंखे, रेश्मा माने, कोमल गोळे आदी महिला मल्लांनी थेट आंतरराष्ट्रीय स्तरावर झेंडा फडकवला. उत्तर भारतातील महिला कुस्तीगीरांची दिमाखदार कामगिरी यामुळे अलीकडे कुस्तीत येण्राया मुलींची संख्या वाढली आहे. अनेक पालक आपल्या मुलींचे बोट धरून कुस्ती आखाड्यापर्यंत पोहचवताना दिसत आहेत. तर स्पर्धेच्या युगात मुलींच्या कामगिरीचे कौतुक करताना हमारी छोरी छोरोसे कम है क्या? असे उत्तर देऊन मुलींच्या कामगिरीचे कौतुक करतात. कुस्तीत पुरुषार्थ दाखवण्राया मल्लांसाठी महाराष्ट्र राज्य कुस्तीगीर परिषदेने 1961 साली कुस्ती क्षेत्रात सर्वोच्च किताब असलेले महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धा सुरू केली. महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धेला कुस्ती क्षेत्रात अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. त्यामुळेच पुरुषाप्रमाणेच महिलांची देखील महाराष्ट्र केसरीचे स्पर्धा व्हावी ही मागणी गेल्या एक दशकाहून अधिक काळ कुस्ती क्षेत्रात जोर धरू लागली होती. मात्र तिला मूर्त स्वरूप प्राप्त होत नव्हते. महिलांचा सन्मान व्हावा आणि महाराष्ट्र केसरीची गदा महिलांच्या देखील खांद्यावर असावी हा उदात्त हेतूने कुस्तीगीर परिषदेने यावर्षीपासूनच महिलांची महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धा सुरू करण्याचा धाडसी निर्णय घेतला. आज या स्पर्धेला सुरुवात झाल्यामुळे गेल्या 20 वर्षापासून महिलांची महाराष्ट्र केसरी व्हावी ही प्रतीक्षा संपुष्टात आली आहे.