वृत्तसंस्था/ नवी दिल्ली :
कोविड-19साठी भारतात लस निर्मितीची प्रक्रिया जोर धरू लागली आहे. ऑक्टोबरपर्यंत काही कंपन्यांना प्री क्लीनिकल स्टडीजपर्यंत पोहोचण्यास यश मिळू शकते. जगभरात लस निर्मितीच्या चार प्रक्रिया आहेत. भारतात या चारही पद्धतींचा वापर कोविड-19च्या लसनिर्मितीकरता केला जात असल्याची माहिती केंद्र सरकारचे मुख्य वैज्ञानिक सल्लागार डॉ. के. विजय राघवन यांनी दिली आहे.
काही कंपन्या एका फ्ल्यू व्हॅक्सिनच्या बॅकबोनमध्ये आरअँडडी करत असून ऑक्टोबरपर्यंत प्री क्लीनिकल स्टडीज होईल, अशी आशा आहे. काही कंपन्या फेब्रुवारी 2021 पर्यंत प्रोटीन तयार करून लसनिर्मितीसाठी प्रयत्नशील आहेत. काही स्टार्टअप्स आणि काही तज्ञ देखील लसनिर्मितीची तयारी करत आहेत. तसेच भारत अनेक विदेशी कंपन्यांशी भागीदारी करत आहे, असे राघवन म्हणाले.
लसनिर्मितीचा खर्च
सर्वसाधारणपणे लसनिर्मितीकरता 10 ते 15 वर्षांचा कालावधी लागतो आणि त्याचा खर्च 20 कोटी ते 30 कोटी डॉलर्सपर्यंत येतो. कोविड-19 साठी एक वर्षात लस विकसित करण्याचे लक्ष्य असल्याने खर्च 100 पटीने वाढून 20 अब्ज ते 30 अब्ज डॉलर्सवर जाऊ शकतो. 10 वर्षांचा कालावधी घटवून एक वर्षात लस विकसित करण्याचा आमचा प्रयत्न आहे. अनेक आघाडय़ांवर आम्हाला एकत्र वाटचाल करावी लागणार आहे. यात नियामकीय पातळीपासून वितरण यंत्रणा गतिमान करावी लागेल आणि यामुळे खर्च 2-3 अब्ज डॉलर्सने वाढणार असल्याचे ते म्हणाले.
भारतीय लस जागतिक दर्जाची
भारतात तयार होणारी लस जागतिक दर्जाची आहे. जगभरातील लहान मुलांना दिल्या जाणाऱया तीन लसींपैकी दोन भारतात तयार होतात. मागील काही वर्षांमध्ये भारतीय कपंन्यांनी निर्मितीसह संशोधन क्षेत्रातही गुंतवणूक केली आहे. याचबरोबर स्टार्टअप्स देखील या क्षेत्रात महत्त्वाची भूमिका बजावत असल्याची माहिती त्यांनी दिली आहे.
विज्ञान-तंत्रज्ञानाची मोठी भूमिका
विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाची कोविड-19 विरोधातील लढाईत महत्त्वाची भूमिका आहे. आनंदाची बाब म्हणजे भारतात विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाची व्याप्ती प्रचंड आहे, असे उद्गार नीति आयोगाचे सदस्य आणि कोविड-19 विषयक उच्चाधिकार गटाचे अध्यक्ष डॉ. व्ही.के. पॉल यांनी काढले आहेत.
सर्व संस्था एकजूट
आयसीएमआर, डिपार्टमेंट ऑफ बायोटेक्नॉलॉजी, आयआयटी, इंडियन इन्स्टिटय़ूट ऑफ सायन्स, नायपर्स, आयसर्स, एम्स, पीजेआय, सीएसआयआर इन्स्टिटय़ूशन्स, डीएसटी इन्स्टिटय़ूशन्स, डीआरडीओ, कृषी संशोधन संस्था, इस्रो, आण्विक ऊर्जा विभागाने कोविड-19 विरोधी लढाईत परस्परांना सहकार्य चालविले आहे. देशातील सर्व संस्था आणि उद्योग एकत्रित उभे ठाकल्याचे पॉल यांनी सांगितले आहे.
फार्मसी ऑफ द वर्ल्ड
भारतातील औषधनिर्मिती उद्योगाला ‘फार्मसी ऑफ द वर्ल्ड’ म्हटले जाते. भारतात तयार करण्यात आलेली औषधे जगभरात पुरविली जातात. पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी तरुणाई, वैज्ञानिक, उद्योगजगत, स्टार्टअप्स इत्यादींना कोविड-19साठी लसनिर्मितीकरता पुढाकार घेण्याचे आवाहन केले होते. पंतप्रधानांच्या आवाहनानुसार देशात लसनिर्मितीचे प्रयत्न सुरू झाल्याचे पॉल म्हणाले.
8 औषधांवर क्लीनिकल ट्रायल
भारतात फेवीपिरवीर, एसीक्यूएच, इटोलीजुमॅब, मायक्रोबॅक्टिरियम डब्ल्यू, कॉन्वेलेसेंट प्लाझ्मा, अर्बिडॉल, हायड्रॉक्सी क्लोरोक्विन आणि रेमडेसिवीर या औषधांवर क्लीनिकल ट्रायल सुरू आहे. याचबरोबर बीसीजीच्या परिणामांवरही अध्ययन सुरू आहे.