प्रतिनिधी/बेळगाव
कोरोनाने जगण्याचे जसे आयाम बदलले तसेच अनेक नवीन शब्दही दिले. आजपर्यंत ज्याची फारशी माहिती कोणाला नव्हती किंवा त्या शब्दांचे अर्थ माहीत नव्हते, असे अनेक शब्द कोरोना काळात चर्चेत आले. त्यापैकी कोरोना, सॅनिटायझेशन, क्वारंटाईन, पेंडॅमिक, कंटेन्मेंट झोन, मास्क वगैरे वगैरे. कधीकाळी आपल्याला बाहेर जाताना सार्वजनिक ठिकाणी मास्कशिवाय जाता येणार नाही किंवा मास्क परिधान केला नसेल तर दंड होईल, तसेच आत जाण्यास परवानगी मिळणार नाही, अशी कल्पनासुद्धा कोणी केली नसेल. परंतु प्रत्यक्षात त्याचा अनुभव सर्वांनीच घेतला आहे.
मास्क वापरण्याच्या बाबतीत जागरुक नागरिक दक्ष आहेत. परंतु आजही अनेक ठिकाणी मास्क वापरात दिसत नाहीत. विशेषतः रस्त्यावरील भाजी विपेते, फेरीवाले, खेळणारी मुले, घराच्या किंवा अपार्टमेंटच्या दारात गप्पाष्टक करणारी मंडळी सहसा मास्क वापरताना दिसत नाहीत. परंतु मास्क वापरणे हा कोरोना रोखण्याचा सर्वात प्रभावी उपाय आहे, असे तज्ञ सांगतात. मास्क वापरल्याने कोरोना नियंत्रणात आल्याची उदाहरणे असल्याने राज्य सरकारने गुरुवारी ‘मास्क डे’ आचरणात आणण्याचे ठरविले आहे. आता या पुढच्या काळात इतर डे प्रमाणे मास्क डे सुद्धा अस्तित्वात येवू शकतो.
मे च्या पहिल्या आठवडय़ात इंग्लंडमध्ये कोविड-19 मुळे होणाऱया मृत्यूंचे प्रमाण जपानच्या तुलनेत प्रचंड वाढले होते. एका अभ्यासानुसार जपानने मास्क वापरण्याची सवय जनतेमध्ये लावली. त्यामुळे जपानमध्ये मृत्यूचे प्रमाण कमी झाले, असे सांगितले जाते. अमेरिकेतील संगणक शास्त्रज्ञ डे काय यांनी एक संशोधनपर निबंधन प्रकाशित केला आहे. त्यांच्या मते 80 टक्के लोकांनी जर मास्क वापरला तर संसर्ग होण्याचे प्रमाण 92 टक्क्मयांनी खाली येते. जर 30 ते 40 टक्केच लोकांनी मास्क वापरला तर मात्र धोका निर्माण होऊ शकतो.
पेंब्रिज विद्यापीठाने केलेल्या संशोधनानुसार प्रत्येकाने बाहेर जाताना मास्क वापरला तर संसर्ग टाळणे शक्मय होते. आणि त्यामुळेच पुन्हा लॉकडाऊन करण्याची गरज राहणार नाही. आपल्याला आपले जीवन सहज जगणे शक्मय होते. एकूण लोकसंख्येपैकी निम्म्या जणांनी जरी मास्क वापरला तर संसर्ग होण्याचा दर खाली येतो.
1935 पासून सर्वच डॉक्टर-सर्जन मास्क वापरू लागले
कोविड-19 मध्येच मास्क वापरला जात आहे, असे नाही. यापूर्वी 1890 मध्ये बॅक्टेरियांच्या प्रचंड प्रमाणामुळे श्वसनाच्या विकारांना रोखण्यासाठी पोलीश बॅक्टेरियालॉजीस्ट कार्ल फ्लग याने मास्क वापरण्याचे प्रात्यक्षिक दाखविले होते. 1897 मध्ये सर्जन जोहन मिकुलाईज यांनी एका कपडय़ाला दोन्ही बाजूंनी लहान नाडा बांधून तो चेहऱयावर झाकण्यासाठी सुरुवात केली होती. ऑपरेशन करताना खबरदारी म्हणून त्यांनी हा प्रयोग सर्वप्रथम केला आणि 1935 पासून सर्वच डॉक्टर आणि सर्जन मास्क वापरू लागले.
मात्र सर्वसामान्यांना मास्क वापरण्याची तशी गरज भासली नाही. 1918 आणि 1920 या दरम्यान फ्लुचा संसर्ग रोखण्यासाठी सॅनफ्रान्सिस्कोने मास्क वापरण्याची सक्ती केली होती. इतकेच नव्हे तर मास्क न वापरणाऱयांना 100 डॉलर दंड आणि दहा दिवसांची कैद अशी शिक्षाही देण्यात येत होती.
फेसशिल्डही अधिक उपयोगाचा ठरू शकतो
मास्कमुळे विषाणूचा संसर्ग रोखला जातो. परंतु ते वापरताना काही अडचणीही उद्भवू शकतात. व्यक्तीचा चेहरा समजणे आवश्यक असते. जे बधिर आहेत त्यांना तरी मास्क घातलेल्या व्यक्तीला ओळखणे अशक्मय आहे. सतत खोकला येणाऱया व्यक्तीला मास्क हा अडथळा ठरू शकतो आणि त्यामुळे फेसशिल्ड अधिक उपयुक्त असाही दावा करण्यात येतो. फिरत्या विपेत्यांना सतत बोलावे लागते. त्यामुळे त्यांना फेसशिल्ड अधिक उपयोगाचा ठरू शकतो. याच अनुषंगाने राज्यात गुरुवारी मास्क डे चे आचरण करण्यात येत आहे. सध्याच्या कोरोना काळात बाजारपेठेत अनेक तऱहेचे मास्क येत आहेत. साधे आणि पार्टीवेअर मास्क अशीही चर्चा रंगत आहे. परंतु मास्क हा सुरक्षिततेसाठी आहे. तो फॅशनसाठी नव्हे. त्यामुळे वैद्यकीय शास्त्राने मान्यता दिलेल्या मास्कचा वापर महत्त्वाचा ठरणार आहे.
मास्क वापरणे अत्यावश्यकच
-डॉ. गजानन गावडे-चेस्ट फिजीशियन मास्क वापरणे अत्यावश्यक आहे. सर्वांनीच एन-95 मास्क वापरावा असे नाही. हा मास्क प्रामुख्याने कोविड-19 रुग्णांवर उपचार करतात किंवा त्यांच्या संपर्कात असतात त्यांनी वापरणे आवश्यक आहे. सामान्य जनतेने साध्या कपडय़ाचा मास्क वापरणे पुरेसे आहे. भाजी विपेते, किरकोळ विपेते मास्क वापरत नसतील तर धोका वाढू शकतो. त्यांनी मास्क वापरणे बंधनकारक आहे. मास्कमुळे कोरोनाला नियंत्रणात ठेवता येते. कोरोनापासून सुरक्षित राहण्याचा तो एक महत्त्वाचा उपाय आहे. त्यामुळे सार्वजनिक ठिकाणी वावरताना कोरोना