स्वयंपाकासाठी सर्वात महत्त्वाची गोष्ट कुठली असा प्रश्न विचारण्यात आल्यास न विचार करताना मीठ असे उत्तर दिले जाऊ शकते. कुठल्याही खाद्यपदार्थात कमी मीठ असल्यास त्याची चव बिघडते. मीठाची चव आमच्या 5 मूलभूत चवींपैकी एक आहे. परंतु मीठ हे एकाचप्रकारचे नसूत त्याचे 12 प्रकार आहेत.
टेबल सॉल्ट ः हे सर्वात सामान्य मीठ असून जमिनीखाली आढळणाऱया लवणीय घटकांपासून ते तयार केले जाते. ते बाहेर काढल्यावर त्यातील अशुद्धता आणि खनिज साफ करण्यात येते. बहुतांश टेबल सॉल्टमध्ये आयोडीन मिसळले जाते.
कोशेर सॉल्ट ः कोशरिंग सॉल्टला अमेरिकेत कोशेर सॉल्ट देखील म्हटले जाते. याचे कण टेबल सॉल्टच्या तुलनेत मोठे असतात. हे मीठ वेगाने विरघळले जात असल्याने त्याचा स्वयंपाकात वापर करणे चांगले मानले जाते.
सी सॉल्ट ः सागरी पाणी सुकवून हे मीठ तयार केले जाते. सागरी मीठ अधिक साफ न करण्यात आल्यास टेबल सॉल्टच्या तुलनेत याचे कण मोठे असतात. तसेच यात झिंक, पोटॅशियम आणि आयर्न यासारखी खनिजे असू शकतात. याचमुळे याची चव काहीशी वेगळी असते.
हिमालयातील पिंक सॉल्ट ः या मीठाला जगातील सर्वात साफ मीठ मानले जाते. हे हाताने खणून काढले जाते. हिमालयीन क्षेत्रात पाकिस्तानात खेवडा खाणींमधून हे मीठ मिळविले जाते. याचा रंग पांढऱयापासून गुलाबीदरम्यान अनेक शेड्समध्ये असतो. हे खनिजांप्रकरणी खूपच चांगले असते. स्पॉ मध्ये याचा मोठय़ा प्रमाणावर वापर होतो.
सेल्टिन सी सॉल्ट ः याला प्रेंचमध्ये ‘सेल ग्रिस’ देखील म्हटले जाते, याचा अर्थ ग्रे म्हणजेच करडय़ा रंगाचे मीठ. सेल्टिक सी सॉल्ट फ्रान्सच्या समुद्र किनाऱयानजीकच्या जलाशयांपासून प्राप्त होते. मासे आणि मांस शिजविण्यासाठी हे चांगले असल्याचे मानले जाते.
फ्लिउर दे सेल ः याचा अर्थ ‘फ्लॉवर ऑफ सॉल्ट’ असा होतो. फ्रान्समधील ब्रिटनी या ठिकाणी हे मीठ प्राप्त होते. हे मीट वाइपिंगद्वारे पाण्यातून मिळविले जाते. या प्रक्रियेला प्रचंड मेहनत लागत असल्याने ते महाग आहे. यात असलेल्या ओलाव्यामुळे हे मीठ काहीसे निळय़ा रंगाचे असते. मांस, सागरी खाद्य, भाज्या, चॉकलेट आणि कॅरेमलमध्ये याचा वापर उपयुक्त मानला जातो.
ब्लॅक सॉल्ट ः हे हिमालयीन क्षेत्रांमध्येच आढळून येते. या मीठाला एका चारमध्ये कोळसा, वनौषधी आणि सालींसह पॅक केले जाते, मग भट्टीत चार तासांसाठी ठेवण्यात येत असल्याने ते आरोग्यासाठी अत्यंत चांगले ठरते. पचनासाठी हे मीठ चांगले मानण्यात येते.
फ्लेक सॉल्ट ः हे मीठ खारट पाण्यामधून प्राप्त केले जाते. यात खनिजांचे प्रमाण कमी असते, मांस आधारित खाद्यपदार्थांमध्ये फिनिशिंग सॉल्ट म्हणून याचा वापर केला जातो. याचे कण कमी जाड आणि पांढऱया रंगाचे असतात.
ब्लॅक हवाईयन सॉल्ट ः याला ब्लॅक लाव्हा सॉल्ट म्हणून देखील ओळखले जाते. ऍक्टीव्हेटेट कोळशाचे प्रमाण देखील असल्याने ते गडद काळय़ा रंगाचे असते. पोर्क आणि सीफूड यासारख्या खाद्यपदार्थांमध्ये फिनिशिंग सॉल्ट म्हणून याचा वापर केला जातो.
रेड हवाईयन सॉल्ट ः याला अलेया मीठ देखील म्हटले जाते. हे एक अनरिफाइंड मीठ असते. याचा फिकट लाल रंग, ज्वालामुखीच्या लोहखनिज आणि अलेया क्लेमुळे निर्माण होतो. याचा वापर खाद्यपदार्थांसह पारंपरिक कार्यांमध्येही केला जातो.
स्मोक्ड सॉल्ट ः या मीठाला दोन आठवडय़ांपर्यंत लाकडांच्या आगीत हळूहळू धूर दिला जातो. यामुळे स्वयंपाकात ते वापरल्यास त्यामधून एक स्मोकी टेस्ट प्राप्त होते. मांस आणि बटाटे शिजविण्यात याचा वापर केला जातो आणि वेगवेगळय़ा लाकडांच्या वापरातून मीठाच्या चवीतही बदल होत असतो.
पिकलिंग सॉल्ट ः याचा वापर खाद्यपदार्थांना दीर्घकाळापर्यंत सुरक्षित ठेवण्यासाठी केला जातो. यात आयोडिनचे प्रमाण जवळपास नसते आणि समुद्री मीठाप्रमाणेच खनिजे नसल्याने दीर्घकाळासाठी सुरक्षित ठेवल्या जाणाऱया पदार्थांना कुठलेच नुकसान पोहोचत नाही.