हित्वा तस्मिन्भुजगवलयं शंभुना दत्तहस्ता
क्रीडाशैले यदि च विचरेत्पादचारेण गौरी।
भङ्गीभक्त्या विरचितवपुः स्तम्भतान्तर्जलौघः
सोपानत्वं कुरु मणितटारोहणायाग्रयायी।।60।।
अर्थः- मित्रा, तुला शंकराप्रमाणे पार्वतीचीही सेवा करता येईल. कैलासपर्वतावर पार्वतीदेवी चढत असताना भगवान शंकर आपल्या हातातील सर्पवलये काढून ठेवतील आणि तिला हात देतील, तेव्हा तूही तिला आपल्यातील पाणी घन करून, झुलत्या जिन्याप्रमाणे आपली रचना करून मणिमय तटावर चढून जाण्यास सोपे जावे म्हणून स्वतःच्या पायऱया कर.
‘क्रीडाशैल’ हे कैलासाचेच एक नाव आहे.’ ‘मणितट’ म्हणजे कैलास पर्वताचा तट मणिमय म्हणजे हिरेमोती जडवल्याप्रमाणे अतिशय सुंदर अशी कल्पना केली आहे. शंकरपार्वतीचे कैलास हे निवासस्थान आहे. तेही बर्फाच्छादित आणि नैसर्गिक आहे. तिथले सौंदर्यही नैसर्गिकच आहे. बर्फ हे एरवीही सूर्यकिरणांनी खूप चमकते. जसे हिऱयांच्या तेजाने आपले डोळे दिपतात. तसे बर्फाच्या तटांमुळेही ते दिपतात. म्हणूनच त्यांना मणिमय म्हटले आहे. एकंदर हिमालयाच्या आसपासच्या प्रदेशाचे वर्णन करताना कालिदासाची प्रतिभाही तितकीच उत्तुंगतेचे दर्शन घडवते. तो त्या काल्पनिक दृश्यांशी अगदी एकरूप झालेला दिसतो. पुढील श्लोकातही याचा प्रत्यय येतो. या श्लोकात ‘परिणाम’ हा अलंकार वापरला आहे.
तत्रावश्यं वलयकुलिशोद्घट्टनोद्गीर्णतोयं
नेष्यन्ती त्वांसुरयुवतयोः यन्त्रधारागृहत्वम्।
ताभ्यो मोक्षस्तव यदि सखे घर्मलब्धस्य न स्या-
त्क्रीडालोलाः श्रवणपरुषैर्गर्जितैर्भाययेस्ताः।।61।।
अर्थः- (पण थोडे सांभाळ!) इतर देवांगनांच्या वलयरूप (हातातील कडी) वज्रेंनी तुला ओरखडल्यामुळे पाण्याच्या चिळकांडय़ा सोडणाऱया तुझे खात्रीने कृत्रिम स्नानगृह बनवतील. मित्रा, उन्हाळय़ात त्या त्याखाली स्नान करतील. त्यावेळी त्यांच्या हातून निसटून जाणे कठिण झाले, तर कर्णकर्कश गर्जना कर. म्हणजे त्या स्त्रिया अगदी भिऊन जातील. ‘यंत्रधारागृह’ म्हणजे थंड प्रदेशातील श्रीमंत लोकांच्या घरी हवेत ऊब आणण्यासाठी जसे भिंतीतून उष्ण पाणी खेळवण्यात येत असे.(आता त्या ठिकाणी कदाचित हिटर वगैरे आले असतील!) त्याप्रमाणे चौफेर भिंतीत आणि वरखाली थंड पाणी खेळवून त्याची कारंजी उडवण्याची व्यवस्था वगैरे जेथे केलेली असते, त्याला यंत्रधारागृह म्हणतात. मेघ तिथे उन्हाळय़ात जाणार असल्याने देवांगना त्याला साहजिकच सोडणार नाहीत. कारण उन्हाळय़ात उष्णतेपासून थोडा गारवा मिळावा, म्हणून थंड पाण्याने स्नान करतात. तसेच देवांगनांनाही मेघांच्या कारंजाखाली स्नान करावेसे वाटत असणार!!
या श्लोकात ‘अप्रस्तुतप्रशंसा’ अलंकार वापरला आहे.