उपचाराच्या शोधार्थ…
तसेही जगभरात 150 पेक्षा अधिक विविध औषधांसंबंधी संशोधन झाले आहे. यातील बहुतांश औषधे पूर्वीपासूनच वापरात असून ती कोविड-19ने बाधित रुग्णांच्या उपचाराकरता वापरून पाहिली गेली आहेत. ब्रिटनमध्ये जगातील सर्वात मोठी क्लिनिकल ट्रायल सुरू असून त्याला रिकव्हरी ट्रायल म्हटले जात आहे. यात 12 हजारांपेक्षा अधिक रुग्णांना आतापर्यंत सामील करण्यात आले आहे. या चाचणीतच सर्वप्रथम डेक्सामेथासॉन कोरोनाबाधितांचा जीव वाचवू शकते हे उमगले होते. याचबरोबर कुठले औषध उपयुक्त आहे आणि कुठले उपयुक्त नाही याचा शोध देखील या चाचणीद्वारे लागला आहे. जागतिक आरोग्य संघटना देखील सर्वात उपयुक्त उपचाराच्या आकलनासाठी एक सॉलिडॅरिटी ट्रायल करत आहे.
अँटीबॉडी थेरपी
कोरोना संसर्गातून बरे झालेल्या रुग्णांच्या शरीरात त्याची अँटीबॉडी तयार होत असल्याने ती विषाणूच्या विरोधात प्रभावी ठरू शकते. या उपचाराच्या अंतर्गत बरे झालेल्या रुग्णाच्या रक्तातून प्लाझ्मा मिळवत तो आजारी रुग्णाला चढविला जातो. अमेरिकेत आतापर्यंत 500 बाधितांना या थेरपीद्वारे संसर्गापासून मुक्तता मिळाली आहे. याला कॉनवॅलेसेंट प्लाझ्मा असेही म्हटले जाते. भारतासह अन्य देशही या पद्धतीचा वापर करत आहेत. ही उपचारपद्धत अन्य आजारांमध्ये उपयुक्त सिद्ध झाली आहे.
एचआयव्हीवरील औषध
एचआयव्हीकरता वापरले जाणारे औषध कोरोना संसर्गावर उपयुक्त ठरण्याचे कुठलेच पुरावे मिळालेले नाहीत. एचआयव्हीचे औषध लोपीनावीर आणि रिटोनावीरच्या चाचण्यांमध्ये अद्याप सकारात्मक निष्कर्ष प्राप्त झालेले नाहीत. या औषधांमुळे कोविड-19 च्या गंभीर रुग्णांच्या प्रकृतीत कुठलीच सुधारणा दिसून आलेली नाही. परंतु ही औषधे अत्यंत गंभीर रुग्णांवरच वापरण्यात आली होती. या कारणामुळे विलंबाने वापर झाल्याने ती संसर्गावर प्रभावी ठरू शकली नसल्याचीही शक्यता आहे.
जीव वाचविणारे एकमात्र औषध…
स्वस्त आणि सर्व ठिकाणी मिळणारे औषध डेक्सामेथासोन कोरोनाने ग्रस्त गंभीर रुग्णांचा जीव वाचविण्यास मदत करू शकते. कोविड-19 बाधितांना वाचविण्यास मदत करणारे डेक्सामेथासोन हे पहिले औषध ठरले आहे. कमी प्रमाणात या औषधाचा वापर कोरोनाविरोधी लढाईत एका मोठय़ा यशाप्रमाणे समोर आल्याचे ब्रिटनच्या रिकव्हरी ट्रायलच्या तज्ञांचे म्हणणे आहे. गंभीर आजारी पडल्याने व्हेंटिलेटरची मदत घ्यावी लागणाऱया रुग्णांमधील मृत्यूची जोखीम या औषधामुळे एक तृतीयांशने कमी होते. तर प्राणवायू सहाय्याची गरज भासणाऱया रुग्णांमध्ये मृत्यूची जोखीम 20 टक्क्यांनी कमी होते. या औषधाचा वापर पूर्वीपासूनच सूज कमी करण्यासाठी केला जात आहे. शरीराची प्रतिकारक प्रणाली अधिक सक्रीयतेने प्रतिसाद देते, तेव्हा उद्भवणाऱया स्थितीला सायटोकिन स्टॉर्म म्हटले जाते आणि ती जीवघेणी ठरू शकते. याच कारणामुळे आतापर्यंत याचा वापर अधिक जोखिम असलेल्या रुग्णांवरच केला जात आहे. सौम्य लक्षणे असणाऱया रुग्णांवर याचा प्रभाव दिसून आलेला नाही.
अमेरिका, ब्रिटन सक्रीय
शिकागो विद्यापीठाच्या नेतृत्वात होत असलेल्या चाचण्यांनुसार हे औषध प्रभावी आहे. अँटीव्हायरल औषधे कोरोना संसर्गाच्या प्रारंभिक टप्प्यात तर रोगप्रतिकारकशक्ती वाढविणारी औषधे संसर्गाच्या दुसऱया टप्प्यात उपयुक्त असल्याचे आतापर्यंत मानले जात आहे. ब्रिटन सरकारने स्वतःच्या नॅशनल हेल्थ सिस्टीममध्ये या दोन्ही औषधांचा साठा ठेवण्याचा निर्देश दिलेला आहे. तर अमेरिकेने रेमडेसिविरचा पूर्ण साठा खरेदी केला आहे. अमेरिकेच्या आरोग्य विभागाने गिलिएड कंपनीच्या जुलै महिन्यातील 100 टक्के, ऑगस्ट आणि सप्टेंबर महिन्यातील 90 टक्के उत्पादन खरेदी केले आहे. अमेरिकेने 5 कोटी डोसचा पुरवठा सुनिश्चित केला आहे. गिलिएडने या औषधाचा काही साठा दक्षिण कोरियाला देणगीदाखल उपलब्ध केला आहे.
@ हायड्रॉक्सीक्लोरोक्विन
हिवतापावरील हायड्रॉक्सीक्लोरोक्विन हे औषध कोरोना संसर्गावर उपयुक्त आहे की नाही यासंबंधी स्पष्ट उत्तर देणे सद्यस्थितीत तरी अवघड आहे. एचसीक्यू सॉलिडॅरिटी ट्रायल आणि रिकव्हरी ट्रायल दोन्ही प्रयत्नांचा हिस्सा आहे. क्लोरोक्विन आणि त्यातून निर्माण झालेल्या हायड्रॉक्सीक्लोरोक्विनमध्ये विषाणू प्रतिरोधक आणि मानवी प्रतिकारकशक्तीला शिथिल करण्याची वैशिष्टय़े आहेत. अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी कोरोना संसर्गावरील उपचारात याच्या शक्यतेसंबंधी विधान केल्यावर हे औषध चर्चेच्या केंद्रस्थानी आले होते. परंतु आतापर्यंत याच्या प्रभावीपणाचे अत्यंत कमी पुरावे मिळाले आहेत. एचसीक्यूचा वापर आर्थरायटीसमध्येही केला जातो. रोगप्रतिकारकशक्ती नियमित करण्यास हे सहाय्यभूत ठरते. परंतु ऑक्सफोर्ड विद्यापीठाच्या रिकव्हरी ट्रायलमध्ये एचसीक्यू कोविड-19 च्या उपचारात उपयुक्त ठरत नसल्याचे दिसून आले.
@अन्य उपयुक्त औषधे
याचबरोबर इबोलाच्या उपचारासाठी शोधण्यात आलेले औषध रेमडेसिविरच्या क्लिनिकल ट्रायलचे निष्कर्ष उत्साहवर्धक राहिले आहेत. अमेरिकेच्या नेतृत्वात या औषधाची क्लिनिकल ट्रायल जगभरात 1 हजार लोकांवर केली जात आहे. या चाचणीदरम्यान एका औषधामुळे कोरोनाची लक्षणे 15 दिवसांऐवजी 11 दिवसांपर्यंत दिसून आली आहेत. रेमडेसिविर अशा चार औषधांमध्ये सामील आहे, ज्याची सॉलिडरिटी ट्रायल सुरू आहे. या औषधाची निर्मिती करणारी कंपनी गिलिएड त्याच्या ट्रायलचे आयोजन करत आहे. चीनच्या दौऱयानंतर रेमडेसिविर एकमात्र औषध प्रभावी दिसून येत असल्याचे विधान जागितक आरोग्य संघटनेचे तज्ञ डॉक्टर ब्रूस आइलवर्ड यांनी केले आहे. इबोलाचे औषध म्हणून हे विकसित करण्यात आले होते, परंतु प्राण्यांवर करण्यात आलेल्या अध्ययनात अन्य अनेक जीवघेण्या आजारांमध्ये ते उपयुक्त ठरले आहे. मर्स आणि अन्य श्वसनासंबंधी आजारातही हे औषध प्रभावी दिसून आले आहे.
उपचाराची गरज का?
उपचारामुळे लोकांचा जीव वाचविता येणार आहे. उपचारपद्धत स्पष्ट झाल्यावर टाळेबंदी अंतर्गत लादण्यात आलेले निर्बंध सहजपणे हटविता येऊ शकतील. उपयुक्त उपचारामुळे कोरोना विषाणू एक किरकोळ आजार ठरणार आहे. उपचार मिळाल्याने कमी लोकांना अतिदक्षता विभाग तसेच व्हेंटिलेटरची गरज भासणार आहे. उपचारपद्धत विकसित झाल्याने सर्वसामान्यांच्या अडचणी मोठय़ा प्रमाणात कमी होतील.
सद्यकाळातील उपचाराचे स्वरुप
बहुतांश कोरोनाबाधितांची स्थिती गंभीर नसते. आराम, पॅरासिटामोल अणि अधिक प्रमाणात द्रवपदार्थांच्या सेवनाने असा बाधित बरा होऊ शकतो. परंतु काही बाधितांना अतिदक्षता विभागात ठेवण्याची आणि प्राणवायू सहाय्य देण्यासाठी व्हेंटिलेटरची गरज भासते.
पहिल्या टप्प्यातील चाचणी यशस्वी
झायडस कॅडिला ही औषध कंपनी कोरोना वॅक्सिन तयार करण्याच्या प्रक्रियेत वेगाने काम करत आहेत. Zब्ण्दन्न्-अ या लसीची पहिल्या टप्प्यातील चाचणी यशस्वी झाली आहे. पहिल्या टप्प्यातील चाचणीत हे वॅक्सिन कोरोना रुग्णांसाठी फायदेशीर आणि सुरक्षित असल्याचे दिसून आले आहे. पहिल्या टप्प्यातील चाचणीत वॅक्सिनच्या सुरक्षेची चाचणी करण्यात आली आहे. तसेच मुख्य चाचणीची सुरुवात आता सुरु करण्यात येणार आहेत. पहिल्या टप्प्यातील लसीचे क्लिनिकल ट्रायल 15 जुलै रोजी सुरु करण्यात आले होते. कंपनीने 20 दिवसांत पहिले क्लिनिकल ट्रायल पूर्ण केले आहे. आता दुसऱया टप्प्यात सुरक्षेसोबतच रोगप्रतिकार शक्ती तपासण्यात येईल. या टप्प्यात वॅक्सिन अँन्टीबॉडी आणि रोगप्रतिकार शक्ती निर्माण करण्यात यशस्वी होणार की, नाही हे तपासण्यात येणार आहे.
ठोस उपचार कधीपर्यंत?
जगाकडे कोरोनावरील औषध कधीपर्यंत असेल हे सांगणे सद्यस्थितीत अवघड आहे. परंतु पुढील काही महिन्यांमध्ये चाचण्यांचे परिणाम समोर येऊ लागतील. लसीच्या सर्व चाचण्या पार पडल्यावरच त्यावर अवलंबून राहणे संयुक्तिक ठरणार आहे. तर अस्तित्वात असलेल्या औषधांवर चाचण्या करत त्यांचा वापर किती सुरक्षित आणि प्रभावी आहे हे डॉक्टर पडताळून पाहत आहेत. लस निर्मितीचे काम शून्यापासून सुरू करावे लागणार आहे. तर काही अत्यंत नव्या औषधांचीही प्रयोगशाळेत चाचणी केली जात आहे, आता काही औषधे पहिल्या टप्प्यात असली तरी त्यांना अंतिम स्वरुप मिळण्यासाठी अजून काही टप्पे पार करावे लागणार आहेत
कुठल्या प्रकारचे औषध उपयुक्त?
आतापर्यंत तीन प्रकारची औषधे पडताळली जात आहेत. अँटीबॉडी ड्रग्ज थेट कोरोना विषाणूच्या शरीरात राहण्याच्या क्षमतेला प्रभावित करतात. अशी औषध प्रतिकारक शक्ती शिथिल करतात. रुग्ण गंभीर आजारी झाल्यावर त्याची प्रतिकारक प्रणाली अधिक सक्रीय झाल्याने शरीराला दुहेरी नुकसान पोहोचत असते. तर संसर्गमुक्त झालेल्या रुग्णांच्या रक्तातून अँटीबॉडी प्राप्त करणे किंवा प्रयोगशाळेत तयार अँटीबॉडीचा वापर करण्याचा प्रयोग सुरू आहे. कोरोनाच्या विविध टप्प्यांमध्ये विविध औषधे उपयुक्त ठरण्याचीही शक्यता आहे. अँटीव्हायरल औषध आजाराच्या प्रारंभी उपयुक्त आढळून आले आहे. तर इम्युन औषधांचा लाभ पुढील टप्प्यात दिसून आला आहे. विविध थेरपींचे समायोजनही उपयुक्त ठरू शकते का याचे आकलन केले जात आहे.