सकाळी उठल्यावर पहिला चहा घेतला. वर्तमानपत्रे वाचली. मग खालून नाग्याची हाक आली, “दूध घ्यायला येतंस काय रे?’’
“येतंय, येतंय. दोन मिनिट थांबतंस काय?’’ त्याच्या भाषेची नक्कल करीत उत्तरलो. कपडे करून खाली उतरलो. चालत चालत चौकात आलो. दूध घेऊन जवळच्या रुग्णालयाच्या कॅण्टीनमधून कागदी कपात चहा घेऊन आम्ही रस्त्यावर आलो. एका कोपऱयात उभं राहण्यापुरती जागा मिळाली. मग मास्क थोडे खाली सरकावून आम्ही चहा पिऊ लागलो.
“पेपर वाचलंस काय? कसलं डेंजर बातमी,’’ नाग्या म्हणाला.
“डेंजर बातमी? लॉकडाऊन पुन्हा सुरू झाला की चीनने पुन्हा घुसखोरी केली?’’
“नाही रे? चीन कशाला घुसखोरी करतंय. आपलं पंतप्रधाननी सांगितलंय ना एकदा, घुसखोरी झालंच नाय. आपलं कंप्लीट जमीन सेफ असतंय.’’
“ते देखील आहेच. पण मग डेंजर बातमी काय?’’
“ते नेपाळ, हिंदू राष्ट्र म्हणून त्याला आपलं आपलं म्हणतंय ना आपण. आपल्या खुंटाएवढं ते. त्यांनी त्यांच्या शाळेत चिनी लोकांचं मॅन्डरिन भाषा शिकवायला सुरुवात केलंय. ते भाषा शिकवणाऱया शिक्षकांचं पगार पण चिनी सरकार देणार. आता आलं का पंचाईत.’’
“का? नेपाळी मुलांनी मॅन्डरिन किंवा कोणतीही भाषा शिकली तर तुझं काय जातंय.’’ “पण ते नेपाळ आपलं हिंदू राष्ट्र असतंय ना? त्यांच्या मुलांनी संस्कृत शिकलं पायजेल.’’ “नाग्या, तू पक्का गाढव आहेस. तुला ठाऊक आहे का? गोरे लोक आशियात आणि भारतात आले तेव्हा त्यांना इथल्या भाषा येत नव्हत्या. मग त्यांनी आपल्यावर राज्य कसं केलं? ते आपल्या भाषा शिकले. रिचर्ड बर्टन नावाच्या इंग्रजाला इंग्रजी, ग्रीक, लॅटिन, प्रेंच, जर्मन, स्पॅनिश, अरबी, फारसी, हिब्रू, संस्कृत, उर्दू, हिंदुस्थानी, सिंधी, मराठी व गुजराती भाषा अवगत होत्या. अरेबियन नाईट्सचा मूळ अरबी भाषेतून इंग्रजीत अनुवाद केला. वाराणशी येथील कामसूत्र सोसायटीने तो छापला. अनेक इंग्रज प्रशासकांना आपल्या भाषा, अगदी संस्कृतसह उत्तम अवगत होत्या. त्यामुळे आपण त्यांच्याबद्दल काय बोलतो, लिहितो हे त्यांना समजलं. शेजारच्या किंवा शत्रूच्या देशातले लोक, सरकार आपल्याबद्दल काय विचार करतात हे आपल्याला ठाऊक असायला हवं. त्यामुळं नेपाळप्रमाणेच आपल्या देशातल्या मुलांनी देखील मॅन्डरिन भाषा शिकून घेतली पाहिजे.’’
“असं म्हणतंस काय?’’ नाग्या पुटपुटला. घरी जाताना तो जाम विचारमग्न झाला होता.