भगवान श्रीकृष्ण रुक्मिणीला पुढे म्हणतात –
मामेव ये प्रपद्यंते । तेचि तरती मम मायेतें ।
येरां रजतमसंवलितांतें । भजतां मोहातें वरपडती।
पंचायतनीं जे जे भजती । ते ते पावती मजचि प्रति ।
तरी कां माया न निस्तरती । म्हणसी सुमति तरी ऐक । रजोगुणीं संभवे राग । तमोगुणीं द्वेषप्रसंग ।
रागद्वेषरहित चांग । शुद्ध सत्त्वात्मक मम भजन ।
म्हणसी सकाम जे जे भजती । ते कैं कोणांतें द्वेषिती ।
रागें कोणां प्रति करिती । तेंही निगुतीं अवधारिं।
जियेविषयीं उपजे राग । तोचि विषय कामिती चांग ।
जिया विषयावरी विराग । द्वेषप्रसंग ते ठायीं ।
बाळक्रीडेच्या प्रसंगीं । अनुराग वर्ते सहोदरवर्गीं ।
तेचि पितृदायाच्या विभागीं । द्वेषमार्गीं प्रवर्तती ।
मातृस्तन्याचा अनुराग । तैं माताच आवडे चांग ।
यूनां प्रियकर युवतिलिंग । तैं मानी उबग जननीचा ।
एवं रागद्वेषोक्त मद्भजन । तेंचि भ्रमाचें मुख्य भाजन ।
मोहावर्तीं करी निमग्न । तें तूं संपूर्ण अवधारिं ।
श्रीकृष्ण रुक्मिणीला म्हणतात – हे प्रिये ! मी मोक्ष देणारा आहे. असे असून जे सकाम पुरुष अनेक प्रकारची व्रते आणि तपश्चर्या करून दांपत्यसुखाची अभिलाषा करतात, ते माझ्या मायेने मोहित झाले आहेत, असे समजावे.
भोग मोक्ष ज्याच्या ठायीं । सहज वर्तती सर्वदाही ।
ऐसिया मातें भजोनि पाहीं । वांछिती विषयी संपत्ति ।
मातें भजूनि चिरकाळवरी । प्रसन्नतेचिये अवसरिं ।
मोक्ष न मागूनि विषयविकारिं । संपदा आसुरी वांछिती ।
मी जो भोगमोक्षांचा पति । प्रसन्न करूनि त्या मजप्रति । मोक्ष न मागूनि भयसंपत्ति । जे वांछिती ते निरयी ।
निरयी म्हणसील कोणेपरी । तेंही भीमकिये अवधारिं । निरययातनामयशरीरिं । जे संसारिं पचताती ।
वि÷sमाजील जे जे किडे । त्यांसी वि÷sमाजी पचणें घडे ।
ऐसें नव्हे तेंचि उघडें । नरक रोकडे देहेंसी ।
वि÷sमाजी जंतु पचती । सदयें काढून तयांप्रति ।
ठेविलें दुग्धीं शर्कराघृतीं । तेथ विश्रान्ति त्यां कैंची ।
तस्मात् शरीरें नरकमय । धरूनि पातकीजनसमुदाय । सदेह नरकयातनाप्राय । भोगिता होय अधगरिमा ।
ऐशिया नरकामाजी पचती । तेथही मैथुनसुखावाप्ती।
आहारनिद्राभयोन्नति । वर्ते जातिस्वभावें ।
तस्मान्नरकामाजी जे भोग । अनेक जन्में भोगिले साङ्ग ।
मज भजोनि तोचि प्रसंग । सकाम दुर्भग वांछिती ।
नरकापासून सोडविता । अक्षय सुखाचा दाता ।
त्या मज भजून कैवल्यनाथा । नरकसंपदा वांछिती ।
एवं तन्मात्रात्मक जें सुख । तोचि जाणावा उघड नरक । मजही भजूनि तें मागती मूर्ख । विषयकामुक अभाग्य ।
तैसें भजन तुवां न केलें । भवविरागें मन क्षाळिलें ।
निष्कामप्रेमें आधारिलें । तेंही कथिलें जातसे ।
हे मानिनी ! मोक्ष व सर्व प्रकारच्या संपत्तींचा स्वामी परमात्मा अशा मला प्राप्त करूनसुद्धा जे लोक फक्त संपत्तीचीच अभिलाषा धरतात, माझी नव्हे, ते अभागीच होत
Ad. देवदत्त परुळेकर