सेंल्फ मेडिकेशनचा प्रकार केवळ खेडय़ातच नव्हे, तर मोठय़ा शहरांमध्येही सर्रास आढळून येतो. यामध्ये अनेकदा पेशंट डॉक्टरकडे न जाता थेट औषधांच्या दुकानात जातात, आजाराची लक्षणे सांगतात, आपल्याला काय होते, त्याची माहिती केमिस्टला सांगतात. त्यावर अनेकदा केमिस्टही स्वतः डॉक्टर असल्याच्या अविर्भावात औषधे देतात. मात्र अशा पद्धतीने औषधे घेतल्यानंतर एखादी रिऍक्शन झाली तर नक्की कोणत्या औषधाने, हे डॉक्टरांना समजण्यास वेळ लागतो. त्यामुळे उपचार करणे अवघड होऊन जाते. डोकेदुखी, पाठदुखी अशा दुखण्यांवर अनेकजण औषधांचा भडीमार करतात. त्याची औषधेही हीच मंडळी ठरवतात. औषधाच्या दुकानात जाऊन स्वतःच औषधे विकत घेतात. अशा प्रकारे औषधांचा भडीमार करणे योग्य नाही. एखाद्या वेळी अपचन झाले तर उलटी होते. त्यावर लगेच औषधोपचार करण्याची आवश्यकता नसते. उलटी झाल्याने शरीरात झालेला बिघाड शरीर अनेकदा स्वतःच दुरुस्त करीत असते. अशा वेळेस सेल्फ मेडिकेशन न करणे उत्तम असते.
सेल्फ मेडिकेशनचा प्रकार कधी कधी प्राणघातक ठरू शकते. मात्र जोवर असे होत नाही तोवर आपण याचा गांभीर्याने विचार करीत नाही. औषधाने होणाऱया दुष्परिणामामुळे आजार बरा होतो, नियंत्रणात राहतो. हा औषधाचा अपेक्षित परिणाम आहे. पण कोणतेही औषध हे सर्वगुणसंपन्न नसते. केवळ असा परिणाम करून ते थांबत नाही तर इतर अनेक परिणाम ते करत असते. यातील काही निरुपद्रवी असतात. जसे की आयर्न टॉनिकमुळे (लोहयुक्त औषधे) शौचास काळे होते. पण अनेकदा हे परिणाम कमीअधिक घातक असतात. यांनाच ढोबळ मानाने साइड इफेक्ट्स म्हणतात. काही साइड इफेक्ट्स लगेच दिसतात तर काही औषधाच्या दीर्घ सेवनांतर दिसतात. काही ओव्हरडोसमुळेच होतात तर काही नेहमीच्या दिल्या जाणाऱया डोसमध्येही होतात. साइड इफेक्ट्स सर्वच रुग्णांमध्ये दिसतात, असेही नाही. वेदनाशामके उपाशीपोटी घेतल्याने पोटात जळजळ, सर्दी/अŸलर्जीवरील औषधांनी झापड येणे, सल्फासारख्या काही औषधांनी त्वचेवर पुरळ येणे, असे काही साइड इफेक्ट्स आपल्या ऐकीवात असतील किंवा काहींनी अनुभवलेही असतील. औषधांची चुकीची निवड, चुकीचा डोस/कालावधी, औषध घेण्याची चुकीची पद्धत, अनेक औषधे (व अनेक पॅथींचीही) एकत्र घेणे, बनावट औषधे अशा अनेक कारणांनी दुष्परिणाम हे अधिकाधिक घातक होत असतात. हे टाळण्यासाठी डॉक्टर्स, रुग्ण, परिचारिका, औषध कंपन्या, औषध विपेते यांनी संयुक्त जबाबदारी घ्यायला हवी.
रोगनिदान करण्यासाठी डॉक्टरांनी त्यांच्या जीवनातील काही वर्षे वैद्यकीय शिक्षण घेण्यात घालवलेली असतात. वैद्यकीय क्षेत्राचा अनुभव असूनही आजाराचे निदान करण्यासाठी वेगवेगळय़ा चाचण्यांचा आधार घेतात. मात्र सेल्फ मेडिकेशनचा आधार घेणारी मंडळी इंटरनेटवर काही मिनिटात स्वतःची औषधे स्वतःच ठरवतात. अनुभवी डॉक्टरांचा
सल्ला घेणे हेच गरजेचे आहे.