‘फ्रेंच ओपन’चा सम्राट…राफेल नदाल !
टेनिसच्या विश्वावर मागील एका दशकापासून हुकूमत राहिलीय ती त्रिमूर्तीची…त्यापैकी जोकोविचचा धडाका चालूच आहे, तर रॉजर फेडरर निवृत्त झालाय अन् राफेल नदालचीही त्याच दिशेनं वाटचाल चाललीय. सध्या चालू असलेल्या ‘फ्रेंच ओपन’मध्ये समस्त टेनिस रसिकांना त्या कोर्टवरील या सम्राटाची उणीव जाणवल्याशिवाय राहिलेली नाहीये…
साल 2005…‘त्यानं’ फ्रेंच ओपनच्या कोर्टवर पाय ठेवून सुरुवात केली ती एका विलक्षण प्रवासाची…त्यावेळी वयाची 19 वर्षं पूर्ण व्हायला 10 दिवस शिल्लक होते…त्यानंतर ‘त्याची’ घोडदौड थांबली ती अर्जेंटिनाच्या मारियानो पुएर्ताला नमवून चषक उचलल्यानंतरच…‘तो’ तेव्हा ‘लेजंड’ बनलेला नसला, तरी त्यासाठीचे सारे आवश्यक गुण ‘त्याच्या’त ठासून भरलेत हे स्पष्ट दिसत होतं…कित्येकांनी
मॅट्स विलँडर, इव्हान लेंडल यांच्याप्रमाणं ‘त्याची’ हुकूमत मातीच्या ‘कोर्ट’पुरती मर्यादित राहील, असं भाकीत केलं होतं. प्रत्यक्षात ते सारे तोंडघशी पडले अन् एका नवीन युगाची नांदी झाली…राफेल नदाल !…
2001 मध्ये वयाच्या 15 व्या वर्षी नदाल व्यावसायिक टेनिसपटू बनला आणि त्याच्या पुढच्याच वर्षी त्यानं स्पेनला कनिष्ठ स्तरावरील डेव्हिस चषक स्पर्धा जिंकून देण्यात मोलाचा वाटा उचलला. त्याच्या उदयाची दखल घेऊन 2003 साली त्याला ‘एटीपी नवोदित खेळाडू’चा किताब देऊन गौरविण्यात आलं…राफेलनं 2003 मध्ये विम्बलडनमध्ये प्रवेश केला त्यावेळी तो 17 वर्षांचा. त्यानं पहिलं ‘एटीपी एकेरी विजेतेपद’ पटकावलं ते 2004 मध्ये आणि त्याच वर्षी स्पेनला डेव्हिस चषक विजेतेपद मिळवून देताना जागतिक क्रमवारीत दुसऱ्या क्रमांकावर असलेल्या अँडी रॉडिकला देखील धूळ चारून दाखविली…
2005 साली फ्रेंच ओपनमध्ये पाऊल ठेवलं त्यावेळी राफेल नदाल या नावाचा गाजावाजा झालेला नसला, तरी त्याच्या नावाची चर्चा निश्चित सुरू झाली होती. पण तो पदार्पणातच सदर किताब घेऊन जाईल अन् पुढची 13 वर्षं तेथील ‘टेनिस कोर्ट’ जणू त्याच्या घरचं अंगण बनेल अशी कल्पना किती जणांनी केलेली असेल ?…त्यानंतर नदालची गाडी सुसाट सुटली…कसल्याही बिकट परिस्थितीतून बाहेर पडून उसळी घेण्याइतपत कणखर मानसिकता, जबरदस्त स्टॅमिना अन् प्रतिस्पर्ध्यांना गारद करणारा शक्तिशाली, अचूक ‘फोरहँड’ यांनी त्याला जवळजवळ अजिंक्यच बनवून टाकलं…
2010 मध्ये शिखरावर असताना राफेल नदाल एकाच वर्षात तीन वेगवेगळ्या प्रकारच्या मैदानांवर ‘ग्रँडस्लॅम स्पर्धा’ जिंकणारा पहिला पुऊष खेळाडू ठरला. यात समावेश राहिला तो अमेरिकन ओपनमध्ये जोकोविचला पराभूत करून पूर्ण केलेल्या कारकीर्दीतील ‘गोल्डन स्लॅम’चा…पुऊषांच्या गटात चारही ‘ग्रँडस्लॅम स्पर्धा’ जिंकण्याबरोबर ऑलिम्पिकमध्ये एकेरीतील सुवर्णपदक मिळविण्याची कामगिरी नदाल वगळता जमलीय ती फक्त आंद्रे आगासीला. नदालनं सर्वप्रथम 2008 साली बीजिंग ऑलिम्पिकमध्ये एकेरीतील सुवर्णपदक पटकावलं आणि त्यानंतर दुसऱ्या सुवर्णाची कमाई केली ती 2016 च्या ‘रिओ गेम्स’मध्ये दुहेरी गटात…
राफेल नदालनं संपूर्ण कारकिर्दीत जिंकलेत 92 ‘एटीपी एकेरी किताब’…गेल्या वर्षी अनेक दुखापतींशी झुंज द्यावी लागून देखील शानदार पुनरागमन करताना त्यानं डॅनिल मेदवेदेव्हचा पराभव करून ऑस्ट्रेलियन ओपन आणि नंतर फ्रेंच ओपनचा 14 वा अन् विक्रमी 22 वा ‘ग्रँडस्लॅम किताब’ जिंकून दाखविला. नदाल नंतर विम्बल्डनच्या उपांत्य फेरीतही पोहोचला होता, पण पोटाच्या समस्येमुळे माघार घ्यावी लागली…यंदा ऑस्ट्रेलियन ओपनमध्ये दुसऱ्याच फेरीत राफेलचं आव्हान संपुष्टात आलं अन् आता प्रेंच ओपन तसंच विम्बल्डनमधून माघार घेण्याची वेळ आली. त्यात भर म्हणून शस्रक्रियेमुळं पाच महिने मैदानाबाहेर राहण्याचा प्रसंग. हे चित्र पाहता अमेरिकन ओपनमध्ये तो खेळण्याची शक्यता कमीच वाटतेय…
मध्यतंरी सर्वाधिक 22 ग्रँडस्लॅम किताब जिंकण्याचा मान होता तो केवळ राफेल नदालच्या नावावर. पुढं जोकोविचनं त्याच्याशी बरोबरी केली अन् या सर्बियन खेळाडूस त्याला मागं टाकण्यास फारसा वेळ लागणार नाही हे स्पष्टपणे जाणवतं. खेरीज 2024 मध्ये टेनिस जगताचा निरोप घेण्याचे संकेत नदालनं दिलेत. पण त्यापूर्वी त्यानं पुन्हा एक जोरदार उसळी घेतल्यास नवल नव्हे. ते निश्चितच कठीण असलं, तरी शक्यता नाकारता येत नाही. कारण शेवटी तो आहे…विलक्षण जिगरबाज राफेल नदाल !
घरातूनच सुरुवात…
- स्पेनमधील मॅनाकोर या बेटावर 3 जून, 1986 रोजी जन्मलेल्या राफेल नदालचे एक काका हे ‘बार्सिलोना’ क्लब आणि स्पॅनिश राष्ट्रीय संघाकडून खेळलेले व्यावसायिक फुटबॉलपटू. या पार्श्वभूमीवर खुद्द राफेलसाठीही लहानपणी आदर्श होता तो ‘बार्सिलोना’चा ब्राझिलियन आघाडीपटू रोनाल्डो…
- पण त्याच्यातील नैसर्गिक प्रतिभा ओळखली ती टेनिस प्रशिक्षक असलेले आणखी एक काका टोनी नदाल यांनी. त्यांनी टेनिसची ओळख करून दिली त्यावेळी नदाल अवघा तीन वर्षांचा. त्याच्या कारकिर्दीत या काकांचं मोठं योगदान राहिलेलं असून 2005 ते 2017 या कालावधीत त्याला प्रशिक्षण दिलं ते त्यांनीच…‘राफा’चा (नदालचं टोपण नाव) हुकमी एक्का असलेला ‘फोरहँड स्ट्रोक’ विकसित करण्याकामी मोलाची मदत झालीय ती त्यांचीच…
- वयाच्या 12 व्या वर्षी राफेलनं त्याच्या वयोगटातील स्पॅनिश अन् युरोपियन टेनिस स्पर्धा जिंकल्यानंतर वडिलांनी त्याला फुटबॉल नि टेनिस यापैकी एका खेळाची निवड करायला लावली. त्यामागं हेतू होता तो शालेय शिक्षण बिघडू नये हा. मग नदालनं निवड केली ती टेनिसची…
नदाल विरुद्ध फेडरर…एक अनोखं शत्रुत्व !
- रॉजर फेडररच्या निरोपाच्या सामन्यात फेडरर आणि राफेल नदाल हे एकत्र खेळले होते अन् त्यावेळी दोघांनाही अश्रू अनावर झाल्याचं छायाचित्र जगभर गाजलं होतं…या मैदानावरील जबरदस्त नि दीर्घकाळ चाललेल्या शत्रुत्वाची सुरुवात झाली ती 2006 पासून. नदालनं त्यावर्षी आपला फ्रेंच ओपन किताब राखला तो फेडररचं आव्हान मोडीत काढून…
- राफेलनं 2006 च्या उन्हाळ्यात विम्बल्डनच्या अंतिम फेरीपर्यंत मजल मारून दाखविली, परंतु फेडररसमोर त्याची डाळ शिजली नाही. मात्र पराभव झाला, तरी त्यानं एक गोष्ट सिद्ध केली अन् ती म्हणजे तो केवळ ‘क्ले कोर्ट स्पेशलिस्ट’ नाही, तर कोणत्याही प्रकारच्या मैदानात तगडा प्रतिस्पर्धी ठरू शकतो…
- राफेलनं आणखी दोन फ्रेंच ओपन जेतेपदं मिळविली ती रॉजर फेडररचा बिमोड करूनच, तर 2007 मध्ये विम्बल्डनच्या अंतिम फेरीत पुन्हा त्या स्वीस खेळाडूसमोर त्याला हात टेकावे लागले…
- पण 2008 साली विम्बल्डनच्या अंतिम फेरीत तिसऱ्या वेळी त्यानं धडक मारली त्यावेळी पाच सेट्सपर्यंत चाललेल्या चुरशीच्या लढतीत फेडररला नमवून त्यानं पराभवांची परतफेड केली…
- नदालनं 2009 मध्ये त्याची पहिली ऑस्ट्रेलियन ओपन जिंकली ती याच स्वीस खेळाडूविरुद्ध. त्याच्या पहिल्या आठ ग्रँडस्लॅम अंतिम लढतींपैकी सातमध्ये प्रतिस्पर्धी राहिला फेडरर…
- 2005 साली राफेल नदालनं आपलं पहिलं ‘ग्रँडस्लॅम विजेतेपद’ मिळविलं त्यावेळी रॉजर फेडररच्या खात्यात होते 6 किताब…2007 पर्यंत फेडररच्या ग्रँडस्लॅम विजेतेपदांची संख्या 12 वर पोहोचली होती, तर नदालकडे होते केवळ तीन किताब…पण 2020 उजाडलं त्यावेळी हे दोघेही समान पातळीवर पोहोचले होते (20 ग्रँडस्लॅम जेतेपदं). यावरून नदालचा झपाटा लक्षात यावा…
‘क्ले कोर्ट’ नि ‘फ्रेंच ओपन’चा बादशहा…
- राफेल नदाल हा 2005 मध्ये वयाच्या 19 व्या वर्षी प्रेंच ओपनचं जेतेपद मिळविणारा सर्वांत तऊण खेळाडू ठरला होता. त्यानंतर 2022 साली वयाच्या 36 व्या वर्षी पुन्हा एकदा ती स्पर्धा जिंकताना तो बनला त्या स्पर्धेचा ‘ओपन युगा’तील सर्वांत वयस्कर विजेता…या 17 वर्षांत एक गोष्ट बदलली नाही अन् ती म्हणजे त्याचे कठोर परिश्रम नि कोर्टवरील शारीरिक वर्चस्व…
- या कालावधीत फ्रेंच ओपनमध्ये जवळजवळ अजिंक्य म्हणण्यागत त्याची वाटचाल राहिली…त्यानं ही स्पर्धा तब्बल 14 वेळा जिंकलीय (महान टेनिसपटू पीट सॅप्रासनं आपल्या कारकिर्दीत मिळविलेल्या साऱ्या ग्रँडस्लॅम किताबांची संख्या इतकी भरते)…2005 ते 2014 दरम्यान नदालनं प्रत्येक वर्षी ‘फ्रेंच ओपन’ जिंकली. अपवाद फक्त 2009 चा…
- ‘रोलाँ गॅरो’वरील (फ्रेंच भाषेतील कोर्टचं नाव) नदालची कामगिरी अविश्वसनीय म्हणावी अशीच. त्यानं तिथं खेळलेल्या 115 सामन्यांपैकी 112 जिंकलेत अन् अंतिम फेरीत पोहोचल्यावर तर तो कधीच हरला नाही…
- 2020 मध्ये राफेलनं जोकोविचचा पराभव करून फेडररच्या 20 ग्रँडस्लॅम विजेतेपदांच्या विक्रमाशी बरोबरी केली ती ‘प्रेंच ओपन’मध्येच. त्याच वर्षी त्यानं ‘एटीपी टूर’वरील 1000 वा विजय नोंदवला…
- 2005 ते 2007 दरम्यान नदालनं मातीच्या कोर्टवर सलग 81 सामने जिंकण्याचा विक्रम नोंदविला. अखेरीस त्याला हॅम्बुर्गमध्ये रोखलं ते फेडररनं. ‘ओपन’ युगातील एका प्रकारच्या कोर्टवरील पुऊष खेळाडूची ही सर्वांत मोठी विजयी घोडदौङ. यादरम्यान त्यानं ‘क्ले कोर्ट’वरील 13 जेतेपदं खिशात टाकली.
- विभाग नदाल जोकोविच फेडरर
- एकूण ग्रँडस्लॅम किताब 22 22 20
- ऑस्ट्रेलियन ओपन 2 10 6
- फ्रेंच ओपन 14 2 1
- विम्बल्डन 2 7 8
- अमेरिकन ओपन 4 3 5
- एटीपी फायनल्स – 6 6
- एटीपी मास्टर्स 1000 जेतेपदं 36 38 28
- एकूण बडे किताब 59 66 54
– राजू प्रभू
मैदानावर अदा,सोशल मीडियावर फिदा
अलीकडेच दक्षिण आफ्रिकेत महिलांचा टी-20 वर्ल्डकप झाला. अपेक्षेप्रमाणे ऑस्ट्रेलियन संघाने बाजी मारताना यजमान आफ्रिकन संघाला पराभूत केले. अर्थात, प्रत्येक संघ वर्ल्ड कप जिंकण्याच्या इराद्याने मैदानात उतरतो. पण या संघामध्ये अशा काही महिला क्रिकेटपटू आहेत, ज्या त्यांच्या खेळासोबत आपल्या सौंदर्यासाठी देखील ओळखल्या जातात. इतकेच नाही तर सोशल मीडियावर त्यांचे फॉलोअर्स अक्षरश: लाखोंच्या घरात आहेत. अशाच जागतिक क्रिकेटमधील काही सुंदर महिला क्रिकेटपटूंचा घेतलेला आढावा….
स्मृती मानधना (भारत) – भारतीय महिला संघाची स्टार फलंदाज स्मृती मानधना सध्या चांगल्याच बहरात आहे. विशेष म्हणजे, तिच्या खेळाबरोबर तिच्या सौंदर्याचेही अनेक चाहते आहेत. तिच्या एका स्माईलवर चाहते फिदा असतात, तिचे फॅन फॉलोइंगही मोठ्या प्रमाणावर आहे.
प्रिया पुनिया (भारत) – स्मृती मानधनानंतर भारतीय क्रिकेटमध्ये सौंदर्याच्या बाबतीत दुसरा क्रमांक लागतो तो राजस्थानच्या प्रिया पुनियाचा. प्रिया सोशल मीडियावरही चांगलीच सक्रिय असून आपले अनेक फोटो ती सोशल मीडियावर शेअर करत असते. प्रियाने अल्पावधीत भारतीय क्रिकेटमध्ये स्वत:ची जागा निर्माण केली आहे. तिची स्टाईल, तिच्या हटके लूकवर अनेक चाहते फिदा आहे.
एम्मा लॅम्ब (इंग्लंड) – सप्टेंबर 2021 मध्ये एम्मा आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना खेळली. इंग्लंडची ही आक्रमक खेळाडू तिच्या सौंदर्यासाठीही नेहमीच चर्चेत असते. एम्मा फलंदाजीबरोबरच ऑफ स्पिन गोलंदाजही आहे. विशेष म्हणजे, इंग्लंडच्या क्रिकेट वर्तुळात तिचे मोठे फॉलोअर्स आहेत.
एलिस पेरी (ऑस्ट्रेलिया)- सौंदर्याच्या बाबतीत पहिला क्रमांक लागतो तो म्हणजे ऑस्टेलियन महिला क्रिकेट संघाची खेळाडू एलिस पेरीचा. वयाच्या 16 वर्षी एलिसने ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघात पदार्पण केले. सौंदर्याच्या बाबतीत एलिस हॉलीवूड अभिनेत्रीनांही मागे टाकते. तिची एक झलक पाहण्यासाठी चाहते अक्षरश: उतावळे असतात.
होली फर्लिंग (ऑस्ट्रेलिया) – ऑस्ट्रेलिया महिला क्रिकेट संघातील होली फर्लिंग जितकी सुंदर दिसते तितकीच ती तिच्या आक्रमक फलंदाजीसाठी ओळखली जाते. तिच्या सौंदर्यामुळे लोक तिला प्रेमाने बाम्बी म्हणून ओळखतात.
सारा टेलर (इंग्लंड) – यष्टीरक्षक सारा टेलरने आपल्या दमदार खेळाच्या जोरावर इंग्लंडच्या संघात आपले विशेष स्थान निर्माण केले आहे. केवळ खेळच नाही तर तिच्या सौंदर्यालाही तोड नाही. साराची एक झलक पाहण्यासाठी चाहत्यांमध्ये ओढ लागलेली असते.
कायनात इम्तियाज (पाकिस्तान) – कायनात इम्तियाज पाकिस्तान महिला संघातील अष्टपैलू खेळाडू आहे. कायना मुळातच सुंदर असल्यामुळे तिला अनेक चित्रपटांच्या ऑफर्स आल्या होत्या. पाकिस्तानमध्ये तिचे अनेक फॅन फॉलोअर्स असून फॅशन शोमध्ये तिने मॉडेलिंग केले आहे.
जहानआरा आलम (बांगलादेश) – जहानआरा आलम ही एक बांगलादेशी क्रिकेटपटू आहे, जी तिच्या वेगवान गोलंदाजीसाठी ओळखली जाते. ती जगातील सर्वात सुंदर महिला क्रिकेटपटूंपैकी एक असून बांगलादेशमध्ये तिचे मोठ्या प्रमाणावर चाहते आहेत. 2011 मध्ये बांगलादेश महिला क्रिकेट संघासाठी पदार्पण केले आणि तेव्हापासून तिने अनेक संस्मरणीय खेळी खेळल्या आहेत.
किम गर्थ (आयर्लंड) – आयर्लंडची अष्टपैलू किम गर्थचा जन्म 25 एप्रिल 1996 मध्ये झाला. 2010 मध्ये किमने आयर्लंड क्रिकेट संघात पदार्पण केले. किम खेळाबरोबरच तिच्या अनोख्या अदा, सौंदर्यासाठी देखील ओळखली जाते.
– विनायक भोसले, कोल्हापूर
खेळ जुनाच, ओळख नवी ! : स्क्वॉश
‘स्क्वॉश’ हा जगभरात हौशी तसंच व्यावसायिक स्तरावर खेळला जाणारा खेळ. 19 व्या शतकात इंग्लंडमध्ये उगम झालेल्या या खेळाला अजून ऑलिम्पिकमध्ये स्थान मिळालेले नसले, तरी तो 1986 पासून आशियाई खेळांत, तर 1998 पासून ‘राष्ट्रकुल खेळां’त झळकतोय…‘स्क्वॉश वर्ल्ड चॅम्पियनशिप’ ही त्याची शिखर स्पर्धा, जी येत्या 13 ते 17 जूनदरम्यान चेन्नईत रंगेल…
- ‘स्क्वॉश’ हा दोन (एकेरी) वा चार खेळाडूंदरम्यान (दुहेरी) खोलीसारख्या बॉक्समध्ये खेळला जातो. त्यासाठी ‘स्क्वॉश रॅकेट’ (टेनिस रॅकेटसारखेच, पण पुढचा भाग लहान) आणि ‘स्क्वॉश चेंडू’ची गरज असते. ‘स्क्वॉश बॉल’चा व्यास सुमारे अडीच इंच असतो आणि तो रबरापासून बनवला जातो. ‘सुपर स्लो’ (स्पर्धांत वापरला जाणारा) ते ‘जलद’पर्यंत (आरंभ करणाऱ्या खेळाडूंसाठी) ‘स्क्वॉश बॉल’ 5 वेगांचे असतात. चेंडू साधारणपणे खूपच कमी उसळणारा असतो, विशेषत: ‘सुपर स्लो बॉल्स’, यामुळे चेंडू परतविणे कठीण होते…
- यामध्ये भिंतीवर चेंडू मारला जातो आणि प्रतिस्पर्ध्याला तो परतविण्यात अपयश आल्यास एक गुण मिळतो…‘स्क्वॉश कोर्ट’वर अनेक रेषा असतात. त्यापैकी भिंतीच्या वरच्या बाजूस आणि बाजूला असलेल्या ‘आऊटलाइन’च्या बाहेर आदळणारा कोणताही चेंडू ‘आऊट’ मानून प्रतिस्पर्ध्याला एक गुण दिला जातो. भिंतीच्या तळाशी असलेल्या ‘बोर्ड’वर (तांत्रिकदृष्ट्या ’नेट’) जर चेंडू आदळला, तर ते ‘फाऊल’ मानले जाते. सदर ‘बोर्डा’च्या तीन फूट वर ‘सर्व्हिस लाइन’ असते. वैध सर्व्हिससाठी चेंडू या रेषेच्या वर थडकणे आवश्यक असते…
- कोर्टाचा मागील भाग दोन आयताकृती विभागांमध्ये विभागलेला असतो. तेथून खेळाडूने प्रत्येक गुणाच्या आधी सुऊवात करणे आवश्यक असते. प्रत्येक विभागात ‘सर्व्हिस बॉक्स’ असतो आणि ‘सर्व्हिस’ करताना एक पाय त्यामध्ये असणे गरजेचे असते…या खेळात चेंडू एकाच वेळी दोनदा हाणता येत नाही. सर्व्हिस परतविल्यानंतर चेंडूला ‘व्हॉली’वर किंवा त्यानं टप्पा घेतल्यानंतर हाणता येते…
- प्रतिस्पर्ध्याने चेंडू हाणण्यापूर्वी त्यानं दोनदा टप्पा घेतल्यास, चेंडू ‘बोर्ड’वर आदळल्यास किंवा चेंडू बाह्यरेषेच्या बाहेर गेल्यास किंवा प्रतिस्पर्ध्याला चेंडूपर्यंत पोहोचण्यापासून रोखण्यासाठी हेतुपुरस्सर हस्तक्षेप केल्यास एक गुण मिळतो…
- ‘स्क्वॉश’मध्ये दोन गुण पद्धती आहेत. ‘पीएआर’मध्ये 11 गुणांसाठी खेळले जाते आणि त्यात स्वत:च्या किंवा प्रतिस्पर्ध्याच्या सर्व्हिसवर गुण मिळवता येतो. दुसऱ्या पारंपरिक पद्धतीत 9 गुणांसाठी खेळले जाते, परंतु त्यात केवळ स्वत:च्या सर्व्हिसवर गुण मिळतो. 11 गुणांची ‘पीएआर’ पद्धत आता व्यावसायिक स्तरावर आणि बहुतांश हौशी सामन्यांत अधिकृत पद्धत म्हणून वापरली जाते…
- लढत जिंकण्यासाठी निर्धारित सेट्स जिंकावे लागतात. बहुतेक सेट्स हे 5 गेम्सचे असतात…जर एखादा गेम 10-10 असा बरोबरीत राहिला, तर तो जिंकण्यासाठी खेळाडूला दोन गुणांची स्पष्ट आघाडी लागते…