सुधाकर काशीद कोल्हापूर
हळदीचा सोहळा चांगलाच रंगला होता. वाटीत कालवून ठेवलेली ओली हळद कधीच संपली होती. बॅरेलमध्ये रात्रभर भिजत ठेवलेली हळदी आता बाहेर पडली होती. हळदीच्या सोहळ्याला रंगपंचमीचे स्वरूप आले होते. कोण कोणाला ओळखू येत नव्हते. ओल्या हळदीचा तो लगदा केसात, चेहऱ्याला सर्वांगाला चिकटला होताच. तोवर पाण्याचा टँकरही आला. आधीच तयार करून ठेवलेल्या मंडपाला नळ जोडला गेला. आणि घराच्या दारात पिवळ्या धमक रंगाचा पाऊस बरसू लागला. त्या रंगाच्या वर्षावात जो कोणी नाचत नाही आणि भिजत नाही तो आळशी ठरु लागला. हळदीच्या वर्षावात रंगीत विद्युत झोत मिसळू लागले. आणि एका क्षणी वायरचा स्पार्क उडाला. लोखंडी पाईपला धरून उभे असलेल्या त्याला विजेचा जोरदार धक्का बसला. लाईट गेली अंधार झाला. गोंधळ उडाला. आणि विजेचा धक्का बसून तो जाग्यावरच संपला. क्षणभर सारे स्तब्ध झाले. आणि मघापासून जल्लोषात असलेल्या मंडपात आता आक्रोश सुरू झाला.
हळदी सोहळ्याला नको ते स्वरूप आल्याने झालेली ही एक दुर्घटना. प्रत्येक वेळ असेच होईल असे काही नक्कीच नाही. पण हळदी सोहळ्याचा मूळ बाज हरवला गेला आहे. आणि हळदीचा सोहळा म्हणजे मनसोक्त धागडधिंगा झाला आहे. पवित्र आणि औषधी हळद या हळदी सोहळ्यातून कधीच हद्दपार झाली आहे. पिवळसर रासायनिक रंग हळद म्हणून वापरला जात आहे. अतिशय तीव्र वासाची ही पिवळसर रासायनिक पावडर हळद म्हणून मनसोक्त उधळली जात आहे. प्रत्यक्षात लग्नाच्या खर्चाचा निम्मा खर्च हळदीच्या सोहळ्यावर होऊ लागला आहे. आणि हळदी हा एक सोहळा न राहता एक मोठा इव्हेंट झाला आहे.
हळद हा विवाहपूर्वीचा एक अत्यावश्यक विधी आहे. तो आरोग्याशी निगडित आहे. त्वचा निर्जंतुक करण्याचा तो एक प्रतिकात्मक भाग आहे. त्यानिमित्ताने नातेवाईक हौसेने एकमेकाला हळद माखायचे. ही हळद अतिशय शुद्ध असायची. हळद खेळणाऱ्यांच्याच नव्हे तर, साऱ्या विवाह सोहळ्यावर या हळदीमुळे सोनेरी तेज चढायचे. अवघ्या पंधरा-वीस मिनिटांच्या ह्या हळदी सोहळ्याने विवाहाची पुढची रंगत वाढत जायची.
आता आदल्या दिवशी हळदी सोहळा असतो. त्यालाही कोणाची हरकत नाही. पण या हळदीसाठी आता स्वतंत्र इव्हेंटवाला आहे. त्याचे पॅकेज ठरलेले आहे. त्यासाठी हळदीच्या रंगाचा पाऊस ,कारंजा, या पावसासाठी स्वतंत्र मंडप, या मंडपावर छोट्या छोट्या पाईपलाईन, पाण्यासाठी मोठा हौद व तो नसेल तर चक्क टॅंकर, दणदणाट करणारा डीजे व अक्षरश: दोन-तीन बॅरेल भरून पिवळसर रासायनिक पावडरीचा थोडा घट्ट, थोडा पातळ रंग अशा अनेक जोडण्या आहेत. जेवणाच्या तर स्वतंत्र पंगती आहेतच.
अर्थात हा ज्याच्या त्याच्या आयुष्याचा भाग आहे. आणि हळदी सोहळाही मुख्य लग्न समारंभ इतकाच थाटामाटात करणे हा वैयक्तिक प्रश्न आहे. पण त्याला जे विकृत वळण मिळत आहे ती मात्र समाजातील नव्या घातक प्रथांची सुरुवात आहे. त्याचा फायदा काही व्यवसायिक नक्कीच घेत आहेत. हळद समारंभ अधिक रंगतदार कसा होईल त्याच्या क्लुप्त्या ते लढवत आहेत. एखाद्या मेनू कार्ड तयार करावे त्या पद्धतीचे हळद सोहळ्याचे रेट कार्ड तयार आहे. जोडीला आकर्षक फोटो आहेत. त्यामुळे आई-वडिलांची इच्छा असो वा नसो केवळ नवरा मुलगा मुलगीचा आणि त्यांच्या मित्र-मैत्रीणींच्या हौसेसाठी रंगतदार हळदी खेळली जात आहे. त्यात पैशाचा अपव्यय तर आहेच, पण आपण एका रासायनिक पावडरीच्या रंगाला हळद म्हणून हळदीचा सोहळा खेळत आहोत हेच बहुतेक जण विसरले आहेत. आणि त्या कृत्रिम रंगात मूळ पिवळी धमक, मधुर वासाची हळद कधीच हरवून गेली आहे.
हळदी खेळण्यास बंदी..
हळदीमुळे सर्वत्र पिवळा रंग होतो. तो स्वच्छ करण्यात येणाऱ्या अडचणी यामुळे अनेक मंगल कार्यालयात हळदी खेळण्यास बंदी करण्यात आली आहे. हळदी आपापल्या घराच्या दारात किंवा अन्य ठिकाणी कराव्यात. लग्न सोहळा मात्र मंगल कार्यालयात व्हावा अशा सूचना मंगल कार्यालयाकडून दिल्या जात आहेत. हळदीच्या या अतिउत्साही सोहळ्यात होणारे वाद टाळण्यासाठी हे निर्बंध उपयोगी पडले आहेत.