वेदगंगा-दूधगंगा नद्यांच्या पवित्र संगमावर असणाऱया संगमेश्वर देवाची विशालतिर्थ यात्रा सालाबादप्रमाणे यंदाच्या वर्षीही पौष अमावस्या ते माघ शुद्ध चतुर्थी अशी पाच दिवस भरत आहे. 24 ते 28 जानेवारीपर्यंत यात्रा असणार आहे. यात्रेचा प्रारंभ आजपासून होत आहे. त्यानिमित्त…
सहय़ाद्रीच्या कुशीत उगम पाहून पूर्वेकडे वाहत येणारी वेदगंगा नदी योगी, संत, सत्पुरुष यांच्या वास्तव्याने प्राचीन काळापासून पवित्र मानली जाते. नदीच्या उगमस्थानी पाटगाव येथील मौनी महाराजांनी मौन धारण करून बराच काळ घालवला. त्याचप्रमाणे गार्ग्यकुटी आताचे गारगोटी येथे नदी किनारी गार्ग्यऋषींना कुट बांधून आपल्या शिष्यवृंदासह वेद पठण केले. तेव्हापासून वेदगंगा नाव प्रचलित झाले. महात्म्यांच्या वास्तव्याने वेदगंगा पुनित झाली आहे.
श्रीक्षेत्र कुन्नूरच्या उत्तर बाजूला पूर्व वाहिनी दूधगंगा नदी व उत्तर वाहिनी वेदगंगा नदी याचा पवित्र संगम झाला आहे. या संगमावर छोटेसेच पण सुंदर शिवमंदिर आहे. या शिवालाच संगमेश्वर हे नाव आहे. हे मंदिर कुणी व कधी बांधले याची माहिती नाही. परंतु पुराणकाळापासून मार्कंडेय ऋषींनी येथे तपश्चर्या केली होती. तपोभूमी म्हणूनही हे क्षेत्र परिचित आहे. याच ठिकाणी संगमेश्वराची यात्रा भरते.
येथील गावकामगार पोलीस पाटील स्वर्गीय भाऊसाहेब जाधव-पाटील यांनी 1924 पासून विशालतीर्थ यात्रा भरवण्यास प्रारंभ केला. त्यापूर्वी एकच दिवस यात्रा भरत होती. जाधव यांनी चेंडके, कुलकर्णी, मगदूम, निमके यांच्या सहकार्याने पाच दिवस यात्रा भरविण्यास प्रारंभ केला. जनावरांच्या बाजारात येणाऱया बैलांसाठी मोफत चारा, शिवाय नाटक, तमाशे, सर्कस, फिरती सिनेमागृहे यांना संरक्षण देऊन यात्रा मोठय़ा प्रमाणात भरविण्यास प्रारंभ केला.
या यात्रेचे नियोजन ग्रामपंचायतीतर्फे करण्यात येते. संरक्षणाची जबाबदारी निपाणी ग्रामीण पोलीस ठाण्यातकडे असून यात्रेकरुंच्यासाठी यात्रेत मांगूर प्राथमिक आरोग्य केंद्राच्यावतीने प्रथमोपचार केंद्र, जनावरांसाठी कुन्नूर, मांगूर, गळतगा येथील पशूचिकित्सालयाकडून वैद्यकीय सुविधा पुरविली जाते. गावातील सर्व देवांच्या पालख्या मिरवणुकीने संगमावर आल्यानंतर यात्रेस प्रारंभ होतो. यात्रा चौगुले बंधुंच्या शेतजमिनीत भरते. अंबिल घागर घेऊन महिला मोठय़ा संस्थेने उपस्थित असतात. यात्रेच्या बिनदाती, दोन दाती, चार दाती बैलांचा मोठा बाजार भरतो. निपाणी कृषी उत्पन्न समितीच्या वतीने बैलांचे प्रदर्शन भरविण्यात येते.
यात्रेत मेवा, मिठाईची दुकाने, खेळणी, स्टॉल, शेती अवजारे, हॉटेल, खानावळी, पाळणे, स्टेशनरी दुकाने, भांडी दुकाने यांची रेलचेल असते. कुन्नूर ग्रा. पं. तर्फे यंदा यात्रेचे नेटके नियोजन केले आहे. ग्रा. पं. अध्यक्षा रेखा उपाध्ये, उपाध्यक्ष तानाजी बामणे यांच्या मार्गदर्शखाली सर्व ग्रा. पं. सदस्य, विकास अधिकारी पी. पी. जाधव यात्रा सुरळीत होण्यासाठी परिश्रम घेत आहेत.