भाविकांच्या देणगीतून दगडी मठाची उभारणी, अन्य सोयीसुविधांसाठी सरकारचे लक्ष वेधणे गरजेचे : 60 लाखाचा आराखडा
वार्ताहर / नंदगड
कुंभार्डा (ता. खानापूर) येथील नाथपंथीय हंडिभडंगनाथ मठाच्या जीर्णोद्धाराचे काम सुरू झाले आहे. आकर्षक रेखीव कामकाजातून दगडी मठाची उभारणी करण्यात येणार आहे.त्यासाठी 50 ते 60 लाखांचा आराखडा तयार करण्यात आला आहे. भाविक भक्तांच्या देणगीतून या मठाची उभारणी करण्यात येणार आहे.
सध्या मठाच्या कॉलम भरणीचे काम सुरू आहे. तर मठ दगड कलाकुसरीतून बांधण्यात येणार असून त्यासाठी लागणारे दगड व मूर्त्या बनवण्याचे काम जोरात सुरू आहे. 51 फूट उंचीचा कळस होणार असून आकर्षक कलाकुसरी व लहान मूर्त्यांचा संगम राहणार आहे. ऐतिहासिक मठाची ओळख दर्शविणाऱया कलाकुसरी रेखाटण्यात येणार आहेत. मठात गर्भगुडी, सभामंडप, गोशाळा यांची व्यवस्था करण्यात आली आहे. पूर्वी या मठाच्या खानापूर, जोयडा, हल्याळ, धारवाड, बैलहेंगल तालुक्यात जमिनी होत्या. त्या ट्रीब्युनल कायदय़ानुसार बऱयाच शेतकऱयांकडे आहेत. तर काहींनी अनधिकृतपणे बळकावल्या आहेत. त्यामुळे सध्या मठाकडे कोणताही आर्थिक स्त्रोत नाही. भक्तांच्या देणगीतून सध्या मठाचा विकास केला जात आहे. मठ बांधण्यासाठी 50 ते 60 लाखाच्या बजेटच्या आराखडा तयार करण्यात आला असून मदतीची गरजही आहे. मठ बांधकामासाठी भक्तांनी सढळ हस्ते मदत करावी, असे मठाच्या व्यवस्थापकाकडून आवाहन करण्यात आले आहे. सध्या गतवर्षापासून या मठावर मठाधीश म्हणून पीरयोगी मोहनाथ हे काम पाहत आहेत. तर कारभारी म्हणून योगी सागरनाथजी काम पाहतात.
ऐतिहासिक मठ
खानापूर तालुक्यात नाथपंथियांची हंडीभडंगनाथ, बाळेवाडी, किरावळा व डोंगरगाव असे चार मठ आहेत. त्या सर्व मठांना विशेष महत्त्व असले तरी हंडीभडंगनाथ मठाला पौराणिक व ऐतिहासिक दृष्टय़ाही महत्त्व आहे. यामुळे त्या मठाचा पर्यटनस्थळ म्हणून विकास करावा, अशी मागणी कित्येक दिवसापासून केली जात होती. परंतु याकडे शासनाचे दुर्लक्षच झाले आहे. अखेर भक्तांच्या सहकार्यातून मठाचा विकास साधला जात आहे.
नाथपंथीयांनी स्थापन केलेल्या या मठाला हजारो वर्षाची परंपरा आहे. हंडीभडंगनाथ मठ खानापूरपासून 35 कि. मी. अंतरावर आहे. या ठिकाणी लोंढा व हलशी मार्गानेसुद्धा जाता येते. शिवाय अळणावर, धारवाड व रामनगरहून या मठावर जाता येते. खानापूर-रामनगर रस्त्यापासून कुंभार्डा गावाजवळ हिरव्यागार डोंगरावर 650 मीटर उंचीवर हा मठ असून कुंभार्डा गावापासूनचे मठाचे अंतर पाच कि. मी. आहे. या मठाची स्थापना नाथपंथीयांनी हजारो वर्षापूर्वी केली आहे.
मठाच्या गर्भगृहामध्ये हंडीभडंगनाथाची घोडय़ावर स्वार असलेली मूर्ती आहे. असे सांगितले जाते की, ही मूर्ती परशुरामाने स्थापन केली आहे. मठातील या देवळामध्ये गर्भगृह व नवरंग असून सूर्यप्रकाश व वारा येण्यासाठी दोन खिडक्या आहेत. तर देवळाच्या चोहोबाजूनी मुखमंडप आहे. नवरंगाच्या विरुद्ध दिशेने हंडीभडंगनाथाच्या दिशेने काळभैरवाची मूर्ती आहे.
मठाच्या व मंदिराच्या उजव्या बाजूला नैसर्गिक गुहा असून ती सदैव उघडी असते. ही गुहा खडकामध्ये खोदण्यात आली असून या गुहेमध्ये दहा फूट आत मोजकी माणसे बसू शकतील इतकी खोली आहे. या गुहेमधील खोलीच्या मधोमध एक मडके (हंडी) असून त्यामधून सतत पाणी ठिबकत असते. असे सांगितले जाते की, हे मडके हजारो वर्षापूर्वीचे आहे. या मडक्यावरून हंडी हे नाव पडले तर भडंगनाथ म्हणजे देव. याविषयी एक अख्यायिका प्रसिद्ध असून बडग म्हणजे उत्तर, नाथ म्हणजे स्वामीजी. हे स्वामीजी बाबक बकुरा जे काबूल आफगाणिस्तानमधून आले. जे नाथपंथीय होते व त्यांनी या मठाची स्थापना करून मंगळूरजवळील कदळीकडे प्रयाण केले.
चोहोबाजूला घनदाट अरण्य असल्याने मठ परिसर अत्यंत निसर्गरम्य आहे. शिवरात्रीला येथे दरवर्षी मोठी यात्रा भरते. या यात्रेला या परिसरातील जवळपास वीस हजारांवर भाविक आपली उपस्थिती लावतात. हिंदुंप्रमाणेच इतर धर्माचे व जातीचे भाविक उपस्थित राहतात. त्यामुळे हंडीभडंगनाथ सर्वधर्म समभावाचे प्रतिक आहे. त्यावेळी उत्तर प्रदेश (हरिद्वार) हून दोन नाथपंथीय स्वामीसुद्धा या यात्रेला हजर राहतात.
नाथपंथीय झुंडी यात्रा
बारा वर्षांतून एकदा नाशिकहून नाथपंथीय संन्याशांची झुंड (यात्रा) चालत कदळी (मंगळूर) पर्यंत येते. ही झुंड नाशिकहून येताना मडक्यातून गंगा नदीचे पवित्र पाणी आपल्याबरोबरच घेऊन येते. ही झुंड हंडीभडंगनाथ मठावर चौदा दिवस वास्तव्य करून या ठिकाणी भाविकांच्या दर्शनासाठी गंगेचे पवित्र पाणी ठेवले जाते.