‘ड्रॅगन’ची वाढती महत्त्वाकांक्षा, त्यांच्यापासून असलेला धोका नि त्यांची लडाखमधील घुसखोरी पाहता भारताला जास्तच लक्ष घालावं लागतंय ते ‘प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषे’च्या परिसराबरोबर अनन्य महत्त्वाच्या बनलेल्या हिंदी महासागर क्षेत्रात…या आव्हानांच्या दृष्टीनं सज्ज होताना आपल्या नौदलानं तसंच लष्करानं कोणती नवीन पावलं टाकलीत त्यावर दृष्टिक्षेप…
चीन श्रीलंका, मालदीवसारख्या देशांच्या सहकार्यानं हिंदी महासागरात (‘आयओआर’ किंवा ‘इंडियन ओशन रिजन’) मोठ्या प्रमाणात घुसण्याची तयारी करतोय हे आता गुपित राहिलेलं नाहीये…त्यामुळं प्रचंड ताण पडलाय तो ‘इंडियन ओशन रिजन’मधील मोठी शक्ती समजल्या जाणाऱ्या भारतावर…या पार्श्वभूमीवर भारतीय नौदलानं 68 युद्धनौका आणि जहाजं यांच्यासाठी सुमारे 2 लाख कोटी रुपयांची ‘ऑर्डर’ दिलीय…नवी दिल्लीच्या भात्यात सध्या समावेश आहे तो एकूण 132 विविध प्रकारच्या युद्धनौका, 143 वेगवेगळ्या जातीची विमानं अन् 130 हेलिकॉप्टर्सचा. खेरीज आपल्या नौदलानं नव्या पिढीतील ‘कॉर्व्हेट्स’, नऊ पाणबुड्या, पाच सर्वेक्षण करणारी नि दोन बहुउद्देशीय जहाजं यांचा येऊ घातलेल्या वर्षांत समावेश करण्यासाठी तातडीनं मागणी केलीय…
भारतातील जहाजं बांधणाऱ्या कारखान्यांची मंद गती, जुन्या नौकांचं निवृत्त होणं आणि अर्थसंकल्पात पुरेशा प्रमाणात न करण्यात आलेली तरतूद यांच्यामुळं 2030 पर्यंत नौदलाला 155 ते 160 युद्धनौकांवर समाधान मानण्याची पाळी येईल असं चित्र सध्या तरी दिसतंय. 2035 पर्यंत नवी दिल्लीला किमान 175 युद्धनौका हव्या असून डावपेच, हालचाली व लवचिकता यांच्या दृष्टीनं विचार केल्यास त्या अतिशय आवश्यक. खेरीज आम्ही लढाऊ विमानं, अन्य विमानं, हेलिकॉप्टर्स अन् ‘ड्रोन्स’ यांच्या संख्येतही मोठ्या प्रमाणात वृद्धी करणं गरजेचं…बीजिंगपासून असलेल्या धोक्याकडे दुर्लक्ष करणं म्हणजे स्वत:च्या पायांवर कुऱ्हाड मारणं…
‘ड्रॅगन’ची ‘पीपल्स लिबरेशन आर्मी-नेव्ही’ अतिशय आक्रमक पद्धतीनं विदेशात तळांचा शोध घेत असून सध्या आफ्रिका खंडातील ‘दिबुती’ व पाकिस्तानातील ‘कराची’ नि ‘ग्वादर’ यांच्यावर त्यांनी ताबा मिळविलाय. शिवाय लीजवर घेतलेलं श्रीलंकेचं ‘हंबनटोटा’ आहेच…प्रसिद्ध झालेल्या वृत्तानुसार, शी जिनपिंग यांच्या राष्ट्राच्या गळाला लागलेला नवीन देश म्हणजे कंबोडिया. या सर्वांच्या साहाय्यानं हिंदी महासागर आणि ‘इंडो-पॅसिफिक’मधील जास्तीत जास्त क्षेत्रावर लक्ष केंद्रीत करणं चीनला शक्य होईल (त्यांच्या तेल आयातीपैकी जवळपास 80 टक्के वाटा हिंदी महासागरातील सर्वात व्यस्त ‘चोकपॉईंट’ असलेल्या मलाक्काच्या सामुद्रधुनीतून येतोय)…
युद्धनौकांच्या बाबतीत मोठी तफावत…
चीन प्रचंड गतीनं युद्धनौकांची, विविध प्रकारच्या जहाजांची बांधणी करत असून सध्या त्यांच्या जगातील सर्वांत मोठ्या नौदलात आहेत तब्बल 355 युद्धनौका आणि पाणबुड्या. गेल्या 10 वर्षांचाच विचार केल्यास बीजिंगनं 150 युद्धनौकांची ताफ्यात भर घातलीय…विश्लेषकांच्या अंदाजानुसार, येऊ घातलेल्या पाच ते सहा वर्षांत ‘ड्रॅगन’च्या नौदलातील युद्धनौकांची संख्या चक्क 555 पर्यंत पोहोचणार. त्यावेळी ‘आयओआर’मध्ये दर्शन घडेल ते चीनच्या विमानवाहू नौकांचं देखील…
याउलट आपल्या नौदलाची मात्र तिसरी विमानवाहू युद्धनौका मिळावी यासाठी धडपड चाललीय. सरकारनं जर हिरवा कंदील दाखविला तर तिची निर्मिती करण्यासाठीच आणखी 10 वर्षं हवीत. विशेष म्हणजे 45 हजार टनांची ‘आयएनएस विक्रांत’ अजूनही लढण्यासाठी सिद्ध झालेली नसून तिच्या सर्व चाचण्या पूर्ण होण्यासाठी आणखी काही दिवस लागतील…नौदलाचे सध्या 65 हजार टनांच्या नवीन विमानवाहू नौकेऐवजी ‘विक्रांत’प्रमाणंच कमी टनांच्या विमानवाहू नौकेसाठी प्रयत्न चाललेत…
आपल्या ताफ्यातील पाणबुड्या म्हणजे अन्य एक चिंता करण्यासारखी बाब. ‘प्रोजेक्ट 75-इंडिया’अंतर्गत सहा अत्याधुनिक डिझेल-इलेक्ट्रिक पाणबुड्या 42 हजार कोटी रुपये खर्चून बांधण्याच्या सरकारच्या योजनेलाही गती मिळालेली नाहीये…या पार्श्वभूमीवर मोदी प्रशासनानं सध्या फ्रंsढच जातीच्या तीन ‘स्कॉर्पिन’ पाणबुड्यांची माझगाव गोदीत निर्मिती करण्याचं ठरविलंय. नवी दिल्लीनं यापूर्वीच 23 हजार कोटी रुपये खर्चून सहा ‘स्कॉर्पिन‘ पाणबुड्यांची निर्मिती केलीय…अशा परिस्थितीत आपल्या दृष्टीनं चांगली बातमी म्हणजे प्रत्येकी 6 हजार 670 टनांच्या सात ‘स्टिल्थ फ्रिगेट्स’ ‘प्रोजेक्ट 17-ए’च्या अंतर्गत बांधण्याचं काम चाललंय. त्यापैकी चार माझगाव गोदीत, तर तीन कोलकात्यात साकारताहेत. त्यांची एकूण किंमत 45 हजार कोटी रुपये. 2024 ते 26 दरम्यानच्या कालावधीत त्या नौदलाला मिळतील…
अन्य युद्धनौकांची चाललेली तयारी…
? रशियाकडून थेट मिळणार असलेल्या दोन ’फ्रिगेट्स’चा अपवाद सोडल्यास अन्य 59 नौकांची निर्मिती भारतातील गोदींत करण्यात येईल…
? ‘आयएनएस विशाखापट्टणम’ व ‘आयएनएस मुरगाव’ यांनी यापूर्वीच पाण्याला धडक देण्यास प्रारंभ केलाय अन् ‘आयएनएस इंफाळ’ अन् ‘आयएनएस सूरत’ या दोन ‘गाइडेड मिसाईल्स’ विनाशिका लवकरच भारतीय नौदलात सामील होतील. पहिल्या दोन ‘डिस्ट्रॉयर्स’साठी 35 हजार कोटी रुपयांचा खर्च करण्यात आलाय…
? शिवाय हल्लीच ‘हिंदुस्तान शिपयार्ड’कडे एकूण 44 हजार टनांच्या पाच ‘सपोर्ट शिप्स’साठी 19 हजार कोटी रुपयांचा करार करण्यात आलेला असून येऊ घातलेल्या चार वर्षांत त्या मिळतील…
? सहा नवीन पिढीतील ‘मिसाईल व्हेसल्स’ कोचिन शिपयार्डमध्ये तयार होत असून त्यांच्यासाठी 9 हजार 805 कोटी रुपये खर्च करण्यात आलेत. मार्च, 2027 पर्यंत त्या प्राप्त होतील…
? खेरीज 11 ‘नेक्स्ट-जनरेशन’ गस्ती नौका 2026 पर्यंत दाखल होतील. त्यापैकी सात गोवा शिपयार्डकडून बांधल्या जाताहेत, तर चार गस्ती नौका कोलकाताच्या ‘जीआरएसई’कडून. त्यांचा एकूण खर्च 9 हजार 781 कोटी रुपये…
लष्कराची सज्जता…
? रशिया आणि युक्रेन यांच्यातील युद्धानं भविष्यातील डावपेचांत, युद्धतंत्रांत अनेक बदल होतील हे सिद्ध केलंय आणि त्या बाबीचा विचार करून भारतीय लष्करानं ‘हॉवित्झर’, क्षेपणास्त्रं, रॉकेट्स, ‘ड्रोन्स’ यांचा समावेश करण्यावर भर दिलाय…
? आपण इंटेलिजन्स, टेहेळणी करणाऱ्या अन् शत्रूंच्या लक्ष्याला अचूक भेदणाऱ्या शस्त्रांवर भर देण्याचं ठरविलंय. भूदलाच्या तोफखाना विभागानं स्वदेशी बनावटीच्या 300 ‘आधुनिक टो गन सिस्टम’ची व 300 ‘माऊंटन गन सिस्टम्स’ची मागणी केलीय. या दोन्ही तोफा ‘155 एमएम/52 कॅलिबर’ गटातील…
? ‘डीआरडीओ’नं विकसित केलेल्या ‘अॅडव्हान्स्ड टो आर्टिलरी गन सिस्टम’ची निर्मिती ‘टाटा अॅडव्हान्स्ड सिस्टम्स’ आणि ‘भारत फोर्ज’ करेल. त्यांची क्षमता आहे ती तब्बल 48 किलोमीटर अंतरावरील लक्ष्याला उद्धवस्त करण्याची. भारताला आवश्यकता अशा प्रकारच्या 1580 गन्सची…
? भूदल आणखी 100 ‘के-9 वज्र सेल्फ प्रोपेल्ड ट्रॅक्ड गन्स’चा समावेश करण्यास सिद्ध असून त्यांचा पल्ला 28 ते 38 किलोमीटर्स. ‘वज्र’ची निर्मिती ‘लार्सन अँड टुब्रो’ आणि दक्षिण कोरियाची ‘हान्वा डिफेन्स’ यांच्याकडून करण्यात आलीय…
? 100 ‘के-9 वज्र’ तोफा पूर्व लडाखमध्ये चीनचे तीन तेरा वाजविण्यासाठी यापूर्वीच सज्ज ठेवण्यात आलेल्या असून त्यांना 4 हजार 366 कोटी रुपयांच्या साहाय्यानं घेण्यात आलंय…
? लष्करानं अमेरिकेकडून घेतलेल्या ‘एम-777 अल्ट्रा-लाईट हॉवित्झर्स’, जुन्या ‘बोफोर्स’ तसंच ‘बोफोर्स’वर आधारलेल्या आपल्या ‘धनुष’ आणि ‘शारंग’ तोफांना भारत व चीन यांच्यातील 3 हजार 488 किलोमीटर्स लांबीच्या ‘प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषे’वर सज्ज ठेवलंय…
? भूदल 450 किलोमीटर्स अंतरापर्यंत झेपावणाऱ्या ‘ब्राह्मोस’च्या आणखी रेजिमेंट्सचा समावेश करणार असून पूर्वीच्या चार ‘रेजिमेंट्स’चा पल्ला 290 किलोमीटर्सपर्यंतचा…
सारं लक्ष ‘किलर ड्रोन्स’वर…
? भारतानं अमेरिकेच्या प्रशासनाकडे अधिकृतरीत्या मागणी केलीय ती 31 ‘एमक्यू-9 बी रिपर’ वा ‘प्रिडेटर-बी ड्रोन्स’ची. मोदी प्रशासनाला हा व्यवहार चालू आर्थिक वर्षातच पूर्ण करायचाय…
? त्यातील 15 ‘सी गार्डियन्स’ नौदलासाठी, तर 16 ‘स्काय गार्डियन्स’ लष्कर व हवाई दल यांच्यासाठी…अमेरिकेच्या ‘फॉरेन मिलिटरी सेल्स’च्या अंतर्गत त्यांचा पुरवठा होईल…31 ‘प्रिडेटर ड्रोन्स’ची किंमत तब्बल 3.1 अब्ज डॉलर्स…
? ‘एमक्यू 9-बी ड्न्स्रो’कडे समुद्रसपाटीपासून 40 हजार फुटांवर उडण्याची क्षमता असून सतत 40 तास न थांबता ते प्रवास करू शकतं…
? ‘प्रिडेटर’मध्ये ‘हेलफायर’ ही आकाशातून जमिनीवर मारा करणारी क्षेपणास्त्रं आणि ‘स्मार्ट बाँब्स’ यांचा वापर करण्यात आलाय. भारताकडे यापूर्वीच शस्त्रं नसलेली दोन ‘सी गार्डियन्स’ असून प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषेवर टेहेळणीसाठी त्यांचा वापर आपण छान पद्धतीनं केलाय…
? ‘प्रिडेटर’ची निर्मिती केलीय ती ‘जनरल अॅटोमिक्स’नं. ‘एमक्यू-9 बी’ करारामुळं ‘डीआरडीओ’ विकसित करत असलेल्या ‘हेल ड्रोन्स’ना छान मदत मिळेल. ‘हेल’मध्ये सुद्धा क्षेपणास्त्रं नि अचूक मारा करणारी शस्त्रं असतील…
? अमेरिकेनं जर हिरवा कंदील दाखविला, तर ‘जनरल अॅटोमिक्स’ येऊ घातलेल्या सहा ते सात वर्षांत भारतात ‘रिपर’ची जुळणी करणार…
? विशेष म्हणजे चीनच्या भात्यात असलेल्या आणि त्यांनी पाकिस्तानला दिलेल्या ‘काय हाँग-4’ अन् ‘विंग लुंग-2’ ड्रोन्सपेक्षा ‘प्रिडेटर’ किती तरी पटीनं श्रेष्ठ…
मिळालंय पहिलंवहिलं ‘सी-295’…
? नौदलाला मिळालंय एकूण 56 पैकी पहिलंवहिलं ‘सी-295’ हे डावपेचांच्या दृष्टीनं अत्यत महत्त्वाचं वाहतूक करणारं लष्करी विमान…
? ‘एअरबस’च्या स्पेनमधील कारखान्यातून 16 विमानं थेट मिळणार असून अन्य 40 विमानांची निर्मिती ‘टाटा-एअरबस’ यांच्याकडून करण्यात येईल. त्यासाठी 21 हजार 935 कोटी रुपयांची ऑर्डर देण्यात आलीय…
? परंतु हवाई दलाचे प्रमुख एअर मार्शल व्ही. आर. चौधरी यांच्या मतानुसार, भारताला गरज आहे ती 56 हून अधिक ‘सी-295’ विमानांची…ही विमानं 2023 ते 25 दरम्यानच्या कालावधीत मिळणार असून त्यांना गुजरातमधील वडोदरा इथं ठेवण्यात येईल…
? ‘सी-295’ म्हणजे ‘ट्विन टर्बो टॉप ट्रान्सपोर्ट एअरक्राफ्ट’…त्याची ताकद आहे ती नऊ टन साहित्य वा 71 सैनिकांना वाहून नेण्याची. ‘शॉर्ट टेक-ऑफ अँड लँड’ क्षमतेमुळे कच्च्या धावपट्टीवरून देखील उड्डाण करण्यास ते सक्षम…
संकलन : राजू प्रभू